El Kamino

Judeo-Espanyol
22 Mayıs 2017 Pazartesi




Süzet Fransez

 

El kamino de nuestra komunidad empeso kon la destruksyon del Beit Amigdash, paso por la Espanya i yego al Imperio Otomano (Turkiya, Gresia, Bulgaria i el resto). A la salida de Espanya, los Judios fueron ovligados de deshar todos sus bienes, ma pudieron yevar kon eyos toda la kultura i rikeza de la lingua espanyola.

“Tomar kamino” puede ser difisil, ma tiene un lado pozitivo. Este puevlo ke paso i bivio entre diferentes sivilizasyones fue ovligado de developar su intelijensia i su injeniozidad para yegar sano a la mueva destinasyon i adaptarse.

Terminare aki ideas sosyolojikas i antropolojikas i vos kontare un kamino entre munchos kaminos del puevlo judio, una istoria ke okurro a unos primos ermanos de mi madre ke nasio en Gresia. El ermano Leon de mi gramama Donna Alkabetz Civre, komo buen judio, avia tomado su kamino verso la Bulgaria para kazarse.

A la fin del siglo 19, la Bulgaria avia ganado su otonomia. El se kazo kon una muchacha judia de Sofia i tuvieron una famiya de 4 ijas i 2 ijos. Todos umanistos i kerensyozos. Kuando los ijos empesaron a engrandesersen, el tio Leon fue ekspulsado de Bulgaria por ke era sujeto Espanyol. Kavzo entrifikante. El nasio en Grecia, se kazo en Bulgaria, ma era sujeto Espanyol. Ke azer? El tomo el kamino de Estanbol i se instalo en la kaza de su ermana Donna Civre, una famiya de 7 personas, i se kedo kon eyos durante 10 anyos. El lavoro para mantener su famiya i embiyar moneda a sus ijos. Entre tiempo, sus ijos se kazaron i se izyeron komersantes importantes en Sofia, biviendo una vida kon lavoro i amor…

Ma el mundo ke bivimos i konosimos no se puede estar sin gerrear. En Alemanya, Hitler vino al poder i los malores de la Evropa empesaron. Hitler demandava a todos los payizes de Evropa su lista de la minordad judia i asi fue en Bulgaria. Hitler resivio una lista de 48.000 judios, ma en el governo avia siertos ke protestavan kontra el Tsar Boris de Bulgaria i no kerian dar a sus judios a Hitler. A la fin, los Bulgaros se desidieron de formar kampos de lavoro en Bulgaria i los judios kedaron i se salvaron de la deportasyon. Asi los primos kedaron en vida, tornaron a sus kazas i fabrikas. Ma la turbulensia de la vida kontinua i esta vez la Bulgaria se izo komunista. Todas las bankas i las fabrikas se nasyonalizaron, i en 1948, kuando Israel se fundio, la famiya Alkabetz no tenia otro remedio ke de tomar su kamino verso la tierra santa ke era un desierto sin fin. El govierno Bulgaro estava permetiendo a las famiyas judias ke se kerian ir a Israel, de yevar solo a sus muebles. Sus kazas, fabrikas i la moneda devian de kedar en Bulgaria. La famiya Alkabetz tenian oros guadrados, ma no savian komo yevarlos. La injeniozidad empeso a kreer. Uno de los ermanos tenia una meza kon pyezes redondos bastante grandes. Incheron los pyezes de la meza kon oros i prepararon todos los muebles para embiyarlos a Israel. Toda la famiya se fue a Tel Aviv i la Sohnut los enstalo en unas barakas i tentas. Asperavan kon kuatro ojos el konteyner ke iva vinir de Sofia. Si la meza iva vinir kon los oros, eyos ivan a kontinuar a ser una famiya rika. Despues de munchos dias de esperanza i emosyon, BINGO, la meza yego komo una loteria… yena de oros. Eyos fundieron la primera fabrika de lampas en Tel Aviv i avrieron 3 magazenes en Tel Aviv i 2 en Hayfa.

Ma komo el kamino es un destino de los Judios, munchos de los inyetos i bizinyetos de esta famiya Alkabetz biven en Londra, Miami, Sidney i otros payizes.

Vos konti una istoria “sweet and sour” komo munchas istorias de muestro puevlo majiko.

Oguro ke los kaminos de todos seyan “kaminos de leche i miel” i un mundo sin gerras. Amen!