Çocuğumda öğrenme güçlüğü mü var?

Öğrenme güçlüğü günümüzde çocuklukta belirlenen ve fakat yetişkinliğe kadar uzanabilen nörolojik kökeni olan gelişimsel bir bozukluktur. Çocuğun zekâsı normal veya normalin üzerinde bile olsa kişi öğrenmede güçlük yaşayabilir. Özellikle sözlü, yazılı dili kullanma ve anlamada, konuşma, okuma, yazma, heceleme, hesaplama, sosyal algılama, kendini yönetebilme ve iletişim kurma alanlarında problem olarak kendini gösterebilir. Kişinin öğrenme sorunları okuma, anlama ve matematik gerektiren günlük işlerde de görülebilir. Moral bozukluğu, düşük benlik saygısı ve toplumsal becerilerde eksiklik de bu rahatsızlıkla birlikte eşlik edebilir. Ancak bu tanım ve göstergeler görsel ve işitsel motor engellerini, zihinsel ve duygusal rahatsızlıkları ve ekonomik kaynaklı dezavantajlı durumları kapsamaz. Yani kişinin eksiklik veya ekonomik, kültürel kaynaklı ulaşım sorunları olması takdirde bu koşullar düzeltilip tekrar değerlendirilmedikçe kişi öğrenme bozukluğu tanısı almaz. Literatürde ve alanda özel öğrenme güçlüğü, özgül öğrenme güçlüğü, öğrenme bozukluğu, disleksi gibi farklı isimler ancak aynı tanımlarla karşılaşmak mümkündür. En önemlisi aşağıda verilen kriterlerin uzman kişiler tarafından gözlemlenip değerlendirilmesi yapıldıktan sonra tanı koyulmasıdır. Özellikle öğretmenlerden gelen şikâyetler ve paylaşımlar mutlaka bir uzman tarafından değerlendirilmeli ve gerekirse uygun destek tedavi başlatılmalı. Çoğu hastalıkta olduğu gibi erken teşhis ve tedavi her zaman tercihimizdir.

Öğrenme güçlüğünün türleri nelerdir?

Okuma bozukluğu: Hiç okuyamama, atlayarak okuma, ekleme, ters çevirerek okuma, heceleyerek okuma gibi geniş bir okuma sorunları yelpazesidir. Önemli nokta birinci sınıfa başlayan ve okumada geri kalan her çocuğun bu kriterlere uymayacağına dikkat etmek gerekir. Her bireyin kendine göre seviyesi vardır ancak genel seviyenin ne kadar altında olduğuna dikkat edilmelidir.

Okuma başarısının zekâ düzeyinin altında olması halidir.

Okuma becerilerinin günlük yaşam etkinliklerini önemli ölçüde etkilemesi.

Belirli bir özre veya rahatsızlığa bağlı olmaması gerekmektedir.

Matematik bozukluğu: Yukarıdaki kriterlerin matematik becerileri için geçerli olma halidir. Matematiği zor öğrenme, yanlış hesaplamalar, ters yazım veya tersten işlem yapma, ezber zorlukları, problemi anlayamama gibi göstergeleri olabilir.

Yazılı anlatım bozukluğu: Yukarıdaki kriterlerin bu alan becerileri için geçerli olma halidir. Yazma zorluklarını kapsar. Harfleri yanlış veya tersten yazma, kopyalama, atlama veya ekleme gibi sorunların bir veya daha fazlasını kapsar.

Sözel olmayan öğrenme güçlüğü ise motor ve sosyal becerilerdeki uyum problemlerini işaret eder. Çocuk oyun kurallarını uygulamada, hareketlerindeki hızda, dengede ve ikili ilişkilerde uygulama ve uyum sorunu gösterir. Bazı çocuklar sadece bir alandan etkilenirken bazılar da tüm öğrenme güçlüklerinden etkilendiği gözlemlenmiştir.

Öğrenme güçlüğü nasıl fark edilir?

- Belirtilerin görülmesi ve tanı koyulması genellikle ilköğretim 1-2 sınıfta başlar.

- Okul öncesi dönemde aileler için bu sıkıntıları fark etmek zordur.

- Okumayı öğrenmeye başlayan çocuk daha yakından takip edilir ve daha sık belirti gösterir.

- Sözel olmayan öğrenme güçlüğü sosyal olduğundan oyun oynayamama ve iletişim sıkıntıları daha küçük yaşlarda yakalanabilir.

- Sözel olmayan öğrenme güçlüğünde tanıya çok dikkat edilmesi gerekir çünkü yaş küçük olduğundan bazı tanılar karıştırılabilir.

- Üç yaşından itibaren uzmanlar öğrenme güçlüğünü fark edebilirler.

- Anne - babalar ve eğitimciler burada en önemli gözlemcilerdir.

Okul döneminde öğrenme güçlüğü belirtileri

· Okumayı öğrenmekte zorlanma (yanlış okuma, atlama, tersten okuma, ekleme)

· Zaman (gün, ay, yıl, mevsim) algılama zorlukları

· Okuduğunu anlamada zorluk

· Şekil-yazı kopyalama zorlukları

· Yanlış-ters-eksik yazma

· Çarpım tablosu ezberleme

· Yanlış işlem sonuçları

· Problemi anlayamama-şema oluşturma

· Noktalama işaretlerini unutma

· Okul kurallarına uyum zorlukları

· Arkadaşlık ilişkilerinde aksaklık

ÖNEMLİ NOTLAR

1. Dikkatli gözlem ve doğru yönlendirme sonucu erken çocukluk döneminde tespit edilebilir.
2. Erkek çocuklarda daha fazla görülmekte.
3. Çocuklarda genellikle beraberinde dikkat problemi de yaşarlar.
4. Çocukların yaşadığı eksiklikler ve zorluklar duygusal zedelenmeye yol açabilir.
5. Bazı çocuklar eksiklikler yüzünden özgüven eksikliği veya problemleri yaşayabilirler.
6. Belirtiler kimi zaman hiperaktivite veya dikkat eksikliği tanısı ile karıştırılabilir.
7. Anne baba sadece çocuğa değil kendine de özen göstermeli ve gerekli desteği almalı.
8. Çocuğa eksik ve yetersiz olduğu değil farklı öğrendiği ve bunun bir çözümü olduğu hissettirilmelidir.
9. Aile ve yakınlar çocuğun durumu hakkında bilgilendirilmeli ve nasıl davranmamaları hakkında bilgilendirilmelidirler.
10. Öğrenme güçlüğü tedavi edilerek ortadan kaldırılamaz ancak özel bir eğitim ile etkileri azaltılabilir.
11. Birlikte görülen bir dikkat problemi var ise uzmanlar tarafından ilaç desteği gerekebilir.
12. Hiçbir öğretmen veya ebeveyn öğrenme güçlüğü tanısı koyamaz!
13. Sıkıntı yaşadığı görülen öğrenci çocuk psikiyatristi tarafından muayene edilir.
14. Uzman psikologlarca gerekli görülen testler uygulanır.
15. Ancak gözlem ve testler sonucu tanı koyulabilir.

Tedavi süreci

Öğrenme güçlüğünde tedavi Özel Eğitimdir. Özel eğitim uzmanı öncelikle öğrenciyi değerlendirir, yapılan testleri inceler ve zayıf-güçlü yanlarını tespit ederek öğrenciye özel bir destekleyici ve geliştirici program hazırlar. Her çocuğa kendi yetenek ve seviyelerine özel program hazırlanmalı ve düzenli uygulanmalı. Ebeveynlerin bu tedaviye dâhil olmaları çok önemlidir. Çocuğu hem ödevlerindeki çalışmalarda hem de duygusal olarak desteklemek ve yanında olmak tedavinin çok başarısı için büyük önem taşır. Eğer etrafınızda veya aileniz de bu tür öğrenme sorunları yaşadığını düşündüğünüz yakınlarınız var ise lütfen hemen bir uzmana yönlendiriniz. Her türlü soru ve önerileriniz için bana [email protected] adresinden ulaşabilirsiniz. 

Güzel bir gün, sağlık dolu bir hafta dileklerimle…