Pesah Şeni-İkinci Şans

Yahudi takvimine göre İyar ayının 14’ü Pesah Şeni, ‘İkinci Pesah’tır. Bu küçük bayramın başlangıç noktası, Mısır’dan Çıkış’ın birinci yıldönümüne dayanır. Bu gün, Tanrı’nın emri üzerine bütün Yahudiler Pesah kurbanı olarak kuzularını hazırlarken, tame- ritüel olarak kirli- oldukları için Korban Pesah getiremeyecek ve bu kurbandan yiyemeyecek olan küçük bir grup mitsvayı yerine getiremiyor olmaktan rahatsızlık duyar ve Moşe Rabenu’ya gelerek -“Lama nigara- neden mahrum kalalım” diyerek bu duruma bir çare bulmaya çalışır.

Korban Pesah mitsvasını bu kadar coşkuyla yerine getirmek isteyen bu kişiler için Moşe Rabenu Tanrı ile konuşur. Tanrı, onlara bu mitsvayı yerine getirebilmeleri için ikinci bir fırsat verir.

İkinci fırsat günü, Pesah’tan tam bir ay sonra, 14 İyar (10 Mayıs Çarşamba) günüdür. 

Bugünde, Bet-Amikdaş zamanında matsa ile birlikte yenen Korban Pesah’ı hatırlamak amacıyla, Pesah’tan artmış olan matsadan bir parça yenir ve Bore Mine Mezonot berahası söylenir.

Tame olanların 14 Nisan’da yerine getiremedikleri Korban Pesah mitsvası

Tanrı, Yahudileri Mısır’dan çıkarırken, Paro ve halkının başına gelen son felaket, behorların (ilk doğan erkek çocuk) ölümüydü. Yahudiler ise, Tanrı’nın emriyle, 14 Nisan günü ‘Korban Pesah-Pesah Kurbanı’ yaparak bu felaketten zarar görmezler. Mısır’dan Çıkış’tan bir yıl sonra, Tanrı, Moşe Rabenu’ya seslenerek, İsrailoğulları’nın, yılın ilk ayı olan Nisan ayının 14’ünde Pesah Kurbanı’nı, tam olarak o günde Bet-Amikdaş’a (Kutsal Tapınak) getirmelerini söyler.

O yıl 14 Nisan’da tame oldukları için kurban getiremeyenler

     Mısır’dan Çıkış’tan bir yıl sonra, 2449 yılında, tame oldukları için Korban Pesah getiremeyen kişilerin kimler olduklarına dair çeşitli yorumlardan bazıları:

a) Bunlar, Yosef’in vasiyeti üzerine, Yosef’in naaşını taşımakla görevli kişilerdi.

b) Bunlar, birkaç gün önce Nadav ve Aviu’nun cesetlerini tapınaktan çıkaran Mişael ve Eltsafan’dı.

 c) Bunlar, önceki hafta yakınlarının cenazelerine katılmış sıradan kişilerdi.

d) Bunlar, yolda buldukları sahipsiz cesede sahip çıkıp “met mitsva”-gömme mitsvası, ölüye saygı- yapan kişilerdi.

Eş zamanlı mitsvaların birinden muafiyet

14 Nisan’da tame olanlar, başka bir mitsvayı yerine getirdikleri için Korban Pesah mitsvasını yerine getiremediler. Aynı anda başka bir mitsvayı yerine getiriyor olmaları, aslında onları Pesah kurbanı getirme mitsvasından muaf tutuyordu.

“Aosek bamitsva patur mimitsva- aynı zamanda yerine getirilmesi gereken iki mitsvadan birini yapan kişi, diğerinden muaf tutulur” prensibine göre, tame oldukları için Pesah kurbanı getiremeyen kişilerin üzülecek ve dert edecek bir durumları yoktu, çünkü zaten eş zamanlı bu mitsvadan sorumlu değillerdi.

Fakat onlar, bu muafiyetten memnun değillerdi ve Pesah kurbanı mitsvasından mahrum kalmak istemediler. “Lama nigara-neden mahrum kalalım” diyerek bir yol bulmaya çalıştılar. Onlar için bu, bir şekilde Yahudi milletinin doğuşunu simgeleyen, yaşam ile ölümü ayıran, özgürlüğe doğru yola çıkan İsrailoğulları ile kapıları Pesah kuzusunun kanıyla işaretlenmemiş ve dolayısıyla ölüme giden Mısırlıları ayıran, İsrailoğulları’nı birleştiren bir mitsvaydı.

Onların mitsva yapma konusundaki bu samimi istekleri ve coşkuları sayesinde, Tanrı, O’nun yolunda gitmekte bu kadar azimli olan kişilere ikinci bir şans vermek için Tora’ya yeni bir mitsva ekler.

Pesah Şeni’nin ana mesajı, Tanrı’ya dönmek isteyen, teşuva yapmayı gönülden arzulayan biri için, Tanrı huzurunda hiçbir zaman çok geç değildir ve ikinci bir fırsat, daima mümkündür.

 

14 Nisan- Birinci Pesah- Pesah Rişon ve 14 İyar- İkinci Pesah- Pesah Şeni farkları

Birincisi, İsrail’de yedi, İsrail dışında sekiz gün kutlanan bir bayramdır. İkincisi, Bet-Amikdaş zamanında bayram olarak kutlanmasına rağmen, günümüzde 14 İyar’da yapılan bir kutlama yoktur.

Birincisinde evde hamets (Pesah süresince yenmesi ve sahip olunması yasak olan yiyecekler) bulundurmak yasaktır. İkincisinde ise böyle bir yasak yoktur. Sadece Korban Pesah yenileceği zaman hamets ile değil, matsa ile yenilir.

Birincisinde her gün Allel duası okunur, ikincisinde okunmaz.

Pesah Rişon - Pesah Şeni’nin benzerlikleri

İkisinde de Korban Pesah, kurallarına göre pişirilip yenir.

İkisinde de kurban, matsa ve maror (acı otlar) ile yenir.

İkisinde de Tahanunim (Tanrı’dan af dilemek için yapılan yakarış duaları) yapılmaz.

İkisi de Şabat’a bile gelse, “tam olarak o günde” kutlanır.

Pesah’ta mayalı yiyecekler yasak olmasına rağmen Pesah Şeni’de böyle bir yasak yoktur

Pesah’ta mayalı yiyeceklerin en minicik bir kırıntısını bile yemek, bundan fayda sağlamak, hatta iyeliğinde bulundurmak bile yasaktır. Tora’da hiçbir madde için bu kadar katı bir tutuma rastlanmaz.

Maya, egoizmin ve kibirin simgesidir. Egoizm ve kibir, insanın kendisini en yüksek, en üstün seviyede görmesine, kendi ihtiyaç ve isteklerini herkesinkinden öne koymasına sebep olmakla, her günahın ve ahlaksızlığın çıkış yerini oluşturur.

Aslında, ‘iyi’nin özü olan Tanrı’nın Dünyasındaki hiçbir şey, temelde, doğası gereği negatif değildir Bu yüzden, bazen, en negatif olgunun bile içinde var olan pozitif özün, su üzerine çıktığı görülür. Aynen çölde bir grup Yahudi’nin Moşe Peygamber’e yaklaşmaları gibi… Onlardaki ‘ben’ içgüdüsü, bir üstünlük veya maddi bir tatmin için değil, Tanrı’ya hizmet etmek için yanıp tutuşan ruhlarının bir haykırışı şeklindeydi. “Biz neden mahrum olalım?” olmak veya sahip olmak ihtiyacını değil, onları yaratan ve onlara özgürlüğünü veren Tanrı’ya vermek ve hizmet etmek özlemini ifade ediyordu. Onların ruhunda maya ve matsa bir aradaydı. Egoları, Tanrı’ya bağlılıkları için bir şeyler yapmak için hevesle ve coşkuyla bir yol aramalarını sağlarken, kendi farkındalıkları da, insanın Tanrı’ya karşı sorumluluklarının bilincini ifade etmekteydi.

Pesah Şeni –En baştan belirtilmemiş bir mitsva

İkinci Pesah- Pesah Şeni, teşuva’nın gücünü temsil eder. Bu gücün esası, Tanrı’ya dönüş ile geçmişteki hataların geriye dönük olarak düzeltilip, pozitife dönüştürülebilmesine dayanır.

Bu mitsva en başından Tora’da belirtilmez. Çünkü Pesah Şeni, Tanrı’nın Pesah’ta getirilmesini emrettiği Korban Pesah mitsvasının, çeşitli nedenlerle ‘yapılamaması’ üzerine eklenen yeni bir mitsvadır.

Tora, hiçbir şekilde Tanrı’nın İsteği’nin yerine getirilmemesini ‘pozitif’ bir şey olarak tanımlayamaz.

Pesah Şeni mitsvası, ancak acı çeken bir ruhun geçmişe dönüp, hatasını pozitife dönüştürüp Tanrı’ya yakınlaşma arzusu ve çabası içinde yakarışları sonucu verilebilirdi. (Lubavitcher Rebbe)

O yüzden en baştan belirtilmemiş bir mitsvadır.

 

Pesah Rişon- Nisan ayı ve Pesah Şeni-İyar ayı

Pesah Rişon’un gerçekleştiği Nisan ayı ile Pesah Şeni’nin yer aldığı İyar ayı, spiritüel olarak farklılıklar gösterir.

Nisan ayı, Tanrı’nın, Yahudi halkını, tüm eksikliklerine ve düştükleri seviyeye rağmen kurtardığı, Tanrı’nın Büyüklüğü’nün herkes tarafından ‘görülüp’ kabullenildiği zamandır.

Buna karşın, İyar ayı, Omer Sayma mitsvası ile gösterilen kişisel çaba ve gayret zamanıdır. İyar ayında spiritüel gelişim ve ruhsal arınma kişinin ‘kendisi tarafından’ başlatılır.

Korban Pesah getirme mitsvasını yerine getiremeyen kişiler bunu içtenlikle yerine getirmek istedikleri, ikinci bir fırsat istemekle kalmayıp bunun için harekete geçip çözüm yolu bulmaya çalıştıkları için Pesah Şeni mitsvası, İyar ayı için verilir.

 

Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilen bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amacıyla Every Person’s Guide to Passover ,The Jewisk Book of Why,El Gid Para El Pratikante(GÖZLEM), Bereşit (GÖZLEM), The Book of our Heritage, Inside Time, Chassidic Perspectives  kitaplarından ve  www.chabad.org; www.torahsearch.org; www.torahweb.org; www.ou.org; www.askmoses.com; www.aish.com; www.meaningfullife.com sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için Özel Günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.

 

*Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.