Şabat Para

Dört özel Şabat Dört özel Peraşa-3

Nazlı DOENYAS Kavram
15 Mart 2017 Çarşamba

Şabat Para veya ‘Kızıl İnek’ten bahsedilen Şabat; Şabat Ahodeş’ten önceki cumartesidir. Bu yıl

18 Mart Cumartesi gününe gelen Şabat Para’da Tora’nın Taase- Yap şeklindeki mitsvalarından olan, Kızıl İnek ile arınma mitsvası anlatılır ve bu şekilde Pesah ile ilgili hazırlıklar başlamış olur.

  Nazlı Doenyas

 

Bet Amikdaş zamanında, Pesah’ta Tapınağa kurban getirebilmek, Pesah korbanından yiyebilmek için, kişinin ritüel olarak arınmış olması gerekmekteydi. Günümüzde Tapınakla ilgili ritüelleri fiziksel olarak yerine getirme şansı bulunmamakta. Ancak bu ritüellerin kurallarını Tora’da okuyarak, bu mitsvayı pratikte olmasa da, spiritüel olarak yerine getirebilmek için, Pesah hazırlıkları arifesinde Para bölümü okunur.

Para Aduma - Kızıl İnek nedir?

Para Aduma, Tora’da adı geçen, özel bir inek çeşididir. Bu inek kızıl renklidir ve Para Aduma ritüelinde kullanılabilmek için, aynı zamanda kusursuz, üç yaşından büyük, genç, doğum yapmamış, üzerine boyundurluk geçirilmemiş ve herhangi bir işte çalıştırılmamış olmalıdır. Ayrıca Bet Din tarafından, Tapınağın fonları ile Para Aduma ritüelini gerçekleştirmek için gerekli külleri hazırlamak amacıyla satın alınmış olmalıdır.

 

 

 

Para Aduma ile arınma

Tora, Para Aduma’nın küllerinin sadece insan cesediyle temas suretiyle tuma (ritüel olarak kirli) olan kişilerin arındırılmasında kullanılmasını emreder. Bundan farklı sebeplerle tuma olan kişi, Tora’da belirtilen diğer metotlar ile arındırılır.

Bu mitsva, İsraeloğulları’na Mısır’dan çıkışın ikinci yılında Roş Hodeş Nisan’da Mişkan’ın ilk olarak kurulup hizmete sunulmaya başlandığı gün verilir. O dönemde insan cesediyle temas etmemiş olanlar dahil olmak üzere tüm İsraeloğulları’nın Para Aduma’nın külleri ve kaynak sularından oluşan karışım ile ritüel olarak arındırılmaları gerekiyordu, çünkü altın buzağı olayıyla hepsinin saflığı bozulmuştu. Putperestlik, ölü ile temasla oluşan ritüel kirliliğin aynısını oluşturur.

Tanrı İsraeloğulları ile barışıp onlara Mişkan’ı inşa etmelerini, bu şekilde onların içinde barınacağını söylediğinde, kendilerini arındırma yolu olarak da bu mitsvayı verir.

Bu mitsvanın ilk verildiği zamandan İkinci Bet Amikdaş’ın yıkılışına kadar dokuz kızıl inek görülür. İlki Moşe Rabenu tarafından hazırlanır ve külleri Birinci Bet Amikdaş var olduğu sürece kullanılır. Kalan bir kısmı, hatırlama amacıyla korunur. İkinci kızıl inek Ezra tarafından hazırlanır. Diğer yedi tanesi ise Ezra dönemi ile İkinci Bet Amikdaş’ın yıkılışı arasındaki yıllarda hazırlanır. Onuncu kızıl inek ise, her an gelmesi beklenen Maşiah tarafından hazırlanacaktır. Her Para Aduma-kızıl inek külleri hazırlandığında, bütün daha önceki Para Adumaların küllerinden birazı, bunu hazırlayan Koen’in üzerine serpilir. Bu işlem de, sadece daha önce hiçbir şekilde bir ceset ile temas etmemiş birisi tarafından gerçekleştirilebilir. Aynı şekilde bu serpiştirmede kullanılan kaplar da, ritüel olarak kirlenmesi mümkün olmayan taştan yapılır.

Para Aduma - Hukat A-Tora

Para Aduma ile ilgili kurallar, Hahamlar tarafından ‘Hukat A-Tora-Tora’nın Hükmü’ kavramının en temel örneği olarak tanımlanır. Huka, Tora’daki mitsvalar içinde insan mantığıyla açıklanamayacak olan kurallardır. Aslında bunların nedenleri, taşıdıkları mistik anlamlar, başta Moşe Rabenu olmak üzere Bilgelere açıklanır. Para Aduma’ya gelince Tora daha gizemli bir dil kullanır: “Tora hükmü budur.” (Bamidbar 19:2) Bir başka deyişle, bu özel kural, diğer hepsinden farklıdır çünkü onun nedeni ve anlamı saklı olarak kalacaktır.

Tanrı, Para Aduma mitsvasının anlamını sadece Moşe Rabenu’ya açıklar: “Sana kızıl bir inek getirsinler.” (Bamidbar 19:2) Başka bir deyişle: “Sana bunun arkasındaki sebepleri açıkladım, ama başkaları için, bu bir hükümdür.”

Para Aduma’nın temelinde, bizim çözümleme kabiliyetimizi aşan bir çelişki dikkat çeker. Kendileri tamamen arınmış durumda olan kişiler, tame-ritüel olarak kirli olan kişiyi arındırdıktan sonra, kendileri tame duruma geçerler. Birini temizlerken, prosedürü yapanların kirlenmesi, Para Aduma kanununu anlaşılamayan ve açıklanamayan, sadece Tanrı’ya olan inançla yerine getirilen bir mitsva sınıfına koyar.

Huka tarzında, insanın anlayış kapasitesini aşan mitsvalar,  Tanrı’ya olan kayıtsız şartsız inancı simgeler, “Mantığını anlamasak bile sadece Tanrı istediği için yapacağız” mesajını verir.

Gelmiş geçmiş en bilge kişi - Haham mikol Aadam - olarak adlandırılan Kral Şlomo’nun, “Bilge olacağım dedim, ama bu beni aşıyordu” sözlerini, Midraş Raba şöyle açıklar: “Tora’nın bütün emirlerini kavradım. Ama Para Aduma ile ilgili bölümü dikkatle gözden geçirip, araştırmama ve sorgulamama rağmen, bunu bilgece anlayabileceğimi sansam da bu beni aşıyordu.”

Para Aduma ritüelini anlamak

Her ne kadar Para Aduma mitsvasının anlamı sadece Moşe Rabenu’ya açıklanmış olsa da, Bilgeler Para Aduma’nın hazırlanması ile ilgili kurallardan yola çıkarak bazı imlemelerin görülebileceğini belirtir.

Örneğin, neden sunuların çoğu erkek hayvanlarla yerine getirilirken bu mitsvanın dişi bir hayvanla gerçekleştirilmesi gerekir? R.İvo Midraş Tanhuma’ya dayanarak bunu şöyle açıklar: “Bir gün saray hizmetlilerinden birinin oğlu, sarayı kirletir. Kral da, ‘Annesini çağırın, oğlunun pisliğini temizlesin’ der. Aynı şekilde Tanrı da ‘Kızıl İnek, Altın Buzağı günahının kefaretini sağlasın’ der.”

Daha sonraki yorumcular, Tora’nın bu mitsva ile kişinin günahından hiçbir iz kalmayacak şekilde tam bir teşuva gerçekleştirebilmesinin yolunu gösterdiğini öğretir.

Kişi günah işlediği zaman, sonradan bu yaptığından pişmanlık duysa bile, bu davranışı onun ruhunda bir iz bırakır. Buna ek olarak, bir günah, başka bir günaha yol açar ve onun günahı başkalarının da günah işlemesine sebep olabilir. O başkaları da yine başka kişilerin günah işlemelerine yol açabilir. Bu şekilde işlenen tek bir günah, bütün yaratılışa yayılıp onu negatif olarak etkileyebilir. O zaman kişi kendi günahını nasıl ortadan aldırabilir ve onun dünya üzerindeki etkilerinin bütün izlerini silebilir?

Teşuvanın yolu şöyle ilerler: Kişi önce kendi günahına yol açan davranışın farkına varır, bu davranışı artık terk eder ve bir daha tekrar etmemeye niyet eder. Bundan sonra onun bu günahı işlemesine sebep olan neyse onu bulmaya ve düzeltmeye çalışır. Gerilere giderek bu sebepler üzerine yoğun ve samimi bir şekilde kendi iç hesaplaşmasını yapar. Asıl sebebe, olayın kaynağına ulaşabilir ve bunu düzeltebilirse, arınma gerçekleşir ve davranışlarının dünya üzerine getirmiş olduğu leke de ortadan kalkmış olur.

Bu süreç, üstü kapalı olarak Para Aduma-kızıl ineğin hazırlanma işleminde belirtiliyor olabilir.

İsraeloğulları altın buzağıya tapma günahını işler. Yaptıklarından pişmanlık duyduktan ve tapacakları ve hizmet edecekleri tek Tanrı’ya olan inançlarını yeniledikten sonra altın buzağıyı ateşte yakar ve bu şekilde onu yok ederler. Bundan sonra Kızıl ineği (kırmızı renk günahı simgelediği için) kül haline gelene kadar yakarlar ama hâlâ günahın lekesinden kurtulmuş değillerdir. Tanrı ile bağlantılarının, herhangi bir aracı ile değil, direkt Tanrı ile, Tanrı’nın yarattığı dünyada, O’nun İsteği’ne göre olması gerektiğini idrak ederler. Bu nedenle külleri kaynak suyu ile karıştırıp, kutsanmış bir kabın içine koyarlar. Bu şekilde tüm yaratılışın başlangıç noktasına ulaşırlar- yaratılışın ‘yaşayan’ sularına,  “…ve Tanrı’nın Ruhu suyun yüzeyinde hareket halindeydi.” (Bereşit 1:2)

Sonuç olarak, günah işleyen bir kişi de farkındalıkla kendisini günaha götüren davranıştan kurtarmalı, bu davranışı tekrarlamamaya içtenlikle niyet etmeli, buna yol açan sebepler üzerine samimiyetle ve yoğun olarak düşünmeli ve bunları başardıktan sonra artık kendisini yeni biri gibi kabul etmelidir. Adeta daha yeni yeni, kendisinin de bir ortak olarak yaratmış olduğu yeni bir dünyaya doğmuş gibi.

Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya konu hakkında fikir vermek amacıyla GÖZLEM’den- El Gid Para El Pratikante, Şemot, Megilat Ester ve Torah for Your Table ve The Book of Our Heritage kitaplarından; www.ou.org, www.chabad.org, myjewishlearning.com, www.jewfaq.org, www.akhlah.com sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır.  Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için özel günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.

*Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.