Şabat Şekalim

Her biri özel olan Şabat günlerinin bazılarında, haftanın peraşasının yannda ek Tora bölümleri de okunur. Bu farklı Şabat günlerinin en önemlileri ‘Arba Peraşiyot-Dört Peraşa’  olarak adlandırılan gruptur. Bu dört Özel Şabat, bir bayrama, Roş Hodeş’e,  Hanuka veya Purim’e denk gelmeseler de, bu günlerde yine de iki Tora bölümü okunur. Eğer bu dört Özel Şabat’tan biri, olur da Roş Hodeş’e denk gelirse, bu sefer üç Tora çıkarılıp, üç Tora bölümü okunur.

Roş Hodeş Adar’dan önce veya tam Roş Hodeş Adar’da başlayan bu dörtlü seri, Pesah Bayramı’na hazırlık yolunda;  Nisan ayının başlarına kadar uzanır: 

1- Yılda bir kere herkesin sayım ve Mişkan için yarım şekel bağışlaması mitsvasının okunduğu Şabat Şekalim -bu yıl 25 Şubat, 

2- Şüpheyi ve sebepsiz nefreti simgeleyen Amalek’in yok edilmesi mitsvasının okunduğu Şabat Zahor -bu yıl 11 Mart,

3- Kızıl İneğin külleri serpiştirilerek yerine getirilen ve ritüel kirlilikten arınma mitsvasının okunduğu Şabat Para- bu yıl 18 Mart,

4- Yeni ayın ilanı misvası ve Pesah Sederi’nde matsa ve acı otlar yeme mitsvasının okunduğu Şabat Ahodeş- bu yıl 25 Mart.

 

 

Dört Özel Şabat

Normal Şabat sabah duası sırasında, haftanın peraşası (o haftaya ait olan Tora bölümü), yedi parça halinde okunur. Teva’ya çağrılan yedi Ole (Aliya, Tora okumak insanın ruhunu yükselttiği için),  ilgili bölümler okunmadan önce ve okunduktan sonra Tora berahalarını söyler. Daha sonra ‘Maftir’ kısmı okunur.

Normal Şabat duası sırasında, Maftir, o haftanın peraşasının sonundaki kısa bir bölümün tekrarından oluşur. Maftir’e çağrılan kişi, bu kısa Tora bölümü okunmadan önce ve okunduktan sonra gerekli berahaları söyler.

Daha sonra,  bunlara ek olarak; Peygamberler Kitabı’ndan haftanın peraşasına ait olan Aftara okunmadan önce ve okunduktan sonra da gerekli berahaları söyler.

Bayramlarda, Roş Hodeş’te (yeni ayın başlangıcı), Hanuka, Purim veya bunlara denk gelen Şabat günlerinde, Maftir farklı bir boyut kazanır. Çünkü bu günlerde, o bayrama, Roş Hodeş’e, veya özel güne ait olan, başka bir Tora bölümü ek olarak okunur. Dolayısıyla o günlerde bir Tora daha çıkarılır.

Şabat Şekalim, Şabat Zahor, Şabat Para, Şabat Ahodeş,te, yedi Ole çağrılarak  o haftanın peraşası okunur. Maftir ise, başka bir Tora bölümünden, o özel Şabat’a ait olan kısımdan oluşur. Peygamberler Kitabı’ndan okunan Aftara da yine o haftaya aittir.

ŞABAT ŞEKALİM

Roş Hodeş Adar’dan önceki Şabat (veya Şabat’a denk gelirse Roş Hodeş Adar) Şabat Şekalim’dir.

Şabat Şekalim’de, Şemot Kitabı- Ki Tisa Peraşasından 30:11-16 bölümleri okunur.

Bu bölümde Mısır’dan çıkmış olan Yahudilerin nüfus sayımından bahsedilir. Tora, burada ve başka yerlerde de, Yahudilerin bilinen şekilde kişi başı sayılmalarını yasaklar. Onun yerine, kişiler, her birinin bağışladıkları öğelerle sayılırlar. Buradaki nüfus sayımında katkıda bulunulan öğe, ‘yarım şekel’dir. 20 yaşını geçmiş her kişi yarım şekel bağışlar, bu şekilde nüfus sayımı gerçekleşir.

Nüfus sayımı 1 Nisan’da yapılacağı için, bundan tam bir ay önce, herkesin yarım şekel getirmesi gerektiği, Adar ayının başında, halka ilan edilir.

Bu şekilde toplanan şekalim (şekeller); Mişkan’ın (çölde kurulan geçici tapınak, toplanma çadırı) bakım, onarım ve orada yerine getirilen korbanlar ve hizmetler için kullanılır.

Şabat Şekalim’in bize mesajları

1- “Ne zengin olan, bu yarım şekelden fazlasını, ne de fakir olan (bu miktardan) eksiğini verebilir.” (Şemot 30:15)

Zenginin de fakirin de aynı miktarda katkıda bulunması, Tanrı’nın gözünde zenginin de fakirin de aynı değeri taşıdığını simgeler.

2- Zengin veya fakir olmasına bakmaksızın, herkesin katkısının aynı miktarda, ‘yarım şekel’ olması, ‘her’ Yahudi’nin kendi kişisel menfaatlerini bir kenara bırakarak ulusal amaçlar için çalışması, çabalaması gerektiğini sembolize eder. Bu şekilde davranan kişi, sonuçta sınırsız fayda sağlayacaktır. Çünkü İsrailoğulları’nın misyonu, bütünün birliğine bağlıdır.

 3- Her insanın karakteri, aklı, becerileri, hassasiyeti farklıdır. Ama her insan, Tanrı’ya inancı, imanı bakımından eşittir. Bu bakımdandır ki, Mişkan’ın farklı bölümlerinin yapımı için, herkes kendi bütçesi doğrultusunda katkıda bulunurken, Mişkan’ın temelini oluşturacak ‘gümüş’ söz konusu olduğunda, herkesin ‘eşit’ miktarda iştiraki istenmiştir.

4- Neden tam değil, yarım şekel? Çünkü hiçbir insan tek başına, kendi başına ‘tam’ olamaz. İsrailoğulları, ancak bireysellikten çıkıp birbiriyle birleşip bir bütün haline geldikleri zaman güçlü olabilirler. Bunun akabinde, daha büyük bir yoğunlukla dua etmeye, Tora öğrenimine daha fazla zaman ayırmaya, nefsini daha fazla kontrol etmeye, dedikodudan daha fazla uzak durmaya, insanlara daha fazla iyilik ve sabırla yaklaşmaya niyet edildiği zaman, insan sadece bireysel olarak kendisini yükseltmekle kalmaz. Bu şekilde davranıldığında, terazi; bütün halkın ve nihayetinde tüm dünya insanlarının lehine çevrilmiş olur.

5- Tanrı adına (olan) bu bağış, canlarınızın bağışlanması amacıyla verilmektedir.” (Şemot 30:15)

Bir insan, tek başına olursa; ilahi yargıdan da kurtulamaz. Sonuçta hiç günah işlememiş veya eksiklikleri olmayan kim var ki?  Fakat bir ulus, birleşip  ‘tek’ olduğunda, kişilerin meziyetleri birbiriyle kaynaştığında; bir ‘bütün’ olarak yükselir. Buna benzer şekilde, tek başına dua etmek yerine, yeterli sayı sağlayıp, bir topluluk oluşturup  ‘minyan’ ile dua edilmesi, o toplulukta erdemlerin birleşmesini, daha yüksek bir seviyeye ulaşılmasını, bu şekilde duaların daha rahat kabul olunmasını sağlar.

6- İnsanları ‘adet olarak’ saymak yerine, toplanan şekellerin sayılması,  bir insanın, sadece kütükte kayıtlı bir numaradan ibaret olmadığını, bundan çok daha fazlası olduğunu ifade eder.

7- Nüfus sayımında toplanan şekellerin, Mişkan-toplanma çadırının bakım ve onarımında kullanılması, günümüzde de sinagogların bakım ve onarımı için herkesin hassasiyet göstermesi gerektiğini vurgular.

8- “Sayımdan geçen herkes şunu vermelidir.”(Şemot-30:13)

Midraş’a göre, Tanrı; “Onursal Taht’ının altından ateşten bir sikke” çıkarıp Moşe’ye göstermiş ve ona “halk işte şunu vermelidir” demiştir.

Neden ateş? Kişi küçük bir hayırseverliği bile ateşli bir tutku ve coşkuyla yerine getirdiği zaman, ruhundan bir parçasını veriyormuş gibi sayılır, bu şekilde ruhu için de kefaret sağlamış olur. (Kotzk Rabisi)

Para, ateş gibidir. Nasıl kullanıldığına bağlı olarak, ateş gibi yok edip yıkabilir veya aydınlatıp ısıtabilir. (Lizensk’li Rabbi Elimelech)

9- “Herkes şunu vermelidir.” (Şemot-30:13)

“Venatenu- vermelidir”- İbranicede okunuşu önden ve arkadan aynı olan bir kelimedir. Bu da bize; verilen her şeyin,  bir gün veren kişiye geri geleceğini, onu zenginleştireceğini hatırlatır. Vermek, ruhu geliştirir, dünyayı daha geniş ve daha anlamlıale getirir. Ayrıca Tanrı’nın Nimetlerinin kişinin hem kendisi, hem de tüm halkı üzerine gelmesini sağlar.

10- Şekalim bölümünün okunması, yaklaşan Purim bayramı ile yakından ilgilidir. Talmud’a göre, Aman’ın İsrailoğulları’nı ortadan kaldırma planları, mahatsit aşekel-yarım şekel mitsvası sayesinde geri teper. Şekalim toplandıktan yıllarca sonra Aman, Yahudileri yok etmek için Kral Ahaşveroş’a büyük miktarda ‘gümüş’ teklif ettiğinde, her bir Yahudi’nin; Mişkan’ın yapımı ve bakımı için, eşit olarak katkıda bulunduğu yarım ‘gümüş’ şekeller sayesinde; Yahudiler kurtulur; Aman ve ailesi ise yok olur.

Günümüzde Şabat Şekalim

Bet-Amikdaş Dönemi’nde, Adar ayı boyunca tapınağa bağış amacıyla, 20 yaşını geçmiş her kişiden, yarım şekel bağış toplanırdı. Bu şekilde nüfus sayımı yapılırdı.

 Roş Hodeş Adar-Adar ayının başlangıcından (bu yıl 26 Şubat), Purim’de ( bu yıl 12 Mart)  Megila Ester’in okunmasına kadarki zaman sürecinde, ailedeki her birey için, yarım gümüş şekel değerinde (tam olarak 10 gram gümüş karşılığı) bir bağış verilir.

 Bu bağış; ‘Zeher Lemahatsit Aşekel-Yarım Şekelin Anısına’ yapılır.

 Bu mitsvayı en iyi şekilde yerine getirmek isteyenler, yaşına bakmaksızın ailenin her bireyi için, hatta evin hanımı hamileyse, karnındaki bebek için de bu bağışı yapar.

Bu mitsvanın günümüzde sembolik olarak nasıl yerine getirileceği ile ilgili detaylar, sinagog rabilerinden alınabilir.

 

Önemli Not:  Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya konu hakkında fikir vermek amacıyla;El Gid Para El Pratikante (Gözlem), Şemot (Gözlem), Torah for Your Table; Megilat Ester (Gözlem)  kitaplarından, www.ou.org; www.chabad.org; myjewishlearning.com ; www.jewfaq.org; www.akhlah.com; sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır.  Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için özel günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.

*Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.