Una memorıa empresıonante

Dora NİYEGO Judeo-Espanyol
13 Ekim 2016 Perşembe

Un grupo de mujeres estavan reunidas para entrar a las kamaras de gas. “Puedesh tomar todas las kozas ke apartienen a estas mujeres judias porke no van a tornar atras” disheron los ofisiales nazis a los vilajiaros. Dos mujeres ke estavan detras del grupo, se aserkaron de una de las prizonieras, apanyaron su abrigo (palto) karo i pezgado ke teniya en la mano, i se alesharon de aya. Kuando se alesharon buen karar, metieron el abrigo en basho, i lo avieron. En las aldikeras toparon djoyas de oro, i platas. Ma el abrigo dainda estava pezgado. Bushkaron en todas las partes del abrigo. Ke ven! En una aldikera sekreta i eskondida, un bebe estava durmiendo. La una de las mujeres le disho a la otra: “Yo no tengo ijos, i ya so demaziya de vieja para tener kreaturas. Toma todo el oro i la plata i desha me yevare este bebe a mi kaza”. I ansina fue, la mujer se yevo el bebe, i se lo amostro a su marido ke estuvo muy kontente de tener una kreatura.

La engrandesieron a la ijika komo si fuera sus propria ija, ma nunka le disheron ke no era sus ija.  Pola eskapo sus estudios, i empeso a lavorar komo una doktoresa de kreaturas en uno de los mas grandes ospitales de Polonya.

Unos kuantos anyos despues, la madre de Pola muryo. Una semana despues, una mujer vino a la puerta, i le disho: “Kero ke sepas ke la mujer ke se muryo la semana pasada, no era tu madre”, i despues le konto komo la toparon. En primero, Pola no se kreyo a lo ke la mujer le disho. “Kuando te topimos, yevavas un ermozo kolar (kolye) de oro kon una eskrituria en ebreo enriva. Esto segura ke tu madre lo guadro este kolar, vate i bushkalo” le disho la mujer. Pola entro a kaza, i presto fue a mirar entre las djoyas de su madre. I komo la mujer le aviya disho, el kolar kon la eskrituria en ebreo estava aya. Pola yoro dias i dias, ma ya saviya ke no aviya remedio, no la puediya trayer atras a su madre. Se lo metio el kolar a la garganta, i mas no se lo kito de enriva. Despues de unos kuantos mezes, Pola mas no penso a sus raizes judios. En un viaje ke izo al estranjero, Pola konosio dos mansevos de Lubavitch. Pensando ke esto puediya ser una oportunidad (fırsat) por topar sus raizes, les konto toda la estoria, i les amostro el kolar. Los mansevos le disheron ke un nombre judio estava eskrito enriva del kolar. Le konsejaron de embiyar una letra al Rabi de Lubavitch, kontandole la estoria entera. Pola embiyo una letra al Rabi, i resivio una repuesta diziendo ke es seguro ke eya es judia. El Rabi le konsejo de enstalarse en Israel. Aya pudiya topar sus raizes.

Pola lo sintio al Rabi, i se enstalo en Israel. Empeso a lavorar en un ospital ande konosyo un mansevo doktor. Un tiempo despues, se kazaron. Anyos despues, en el agosto del anyo 2001, uvo una ataka terorista en el Cafe Sbarro en el sentro de Yerushalayim. Pola estava kaminando serka de aya kon su marido. Los dos les ayudaron a yevar los ferridos (yaralı) al ospital. Kuando arivaron al opital, Pola rankontro un viejo ke estava en un estado de shok. Estava bushkando a su inyeta en todas partes del ospital. Pola lo kalmo, i se fue kon el, a bushkar la inyeta entre los otros hazinos. Le demando al viejo komo la iva konoser a su inyeta. El viejo le dio la deskripsion de un kolar de oro ke su inyeta yevava. Entre los ferridos, la toparon a la inyeta. Kuando vido el kolar, Pola le demando al viejo, de ande lo aviyan merkado este kolar. El viejo le disho ke es el ke lo izo este kolar. “Anyos antes ize dos deyos por mis dos ijas, ma mi otra ija la peryi en la gerra. Esta inyeta es de mi ija ke bive”.

Es ansina ke Pola lo topo a su padre.

(ESTA MEMORIA ESTAVA ESKRITA POR MOSHE KORMORNICK EN INGLES.  LA TRADUIZI AL JUDEO-ESPANYOL. EL NOMBRE REEL DE LA DOKTORESA NO ES POLA.