Yeni SGK mevzuatına göre emeklilik hakkı kazanan bir çalışan gerekli şartları sağladığında ayrıca bireysel emeklilik sisteminin de emeklilik haklarına sahip olabilecek. 2017’de yürürlüğe girecek yeni uygulamayı konunun uzmanları Romina Bovete ve Beti Behar ile konuştuk.
Son iki yazımızda tasarrufların birikime, birikimlerin yatırımlara dönüşmesinin ekonomik büyüme, refah, küresel rekabet, cari açık gibi konularla olan ilişkisini vurgulamıştık. Ulusal tasarrufların önemine değinmiş ve mevduat, hisse senetleri dışında Bireysel Emeklilik Sisteminde emeklilik fonlarına yatırım imkânının da uzun vadeli yatırımlar için önemli bir alternatif olduğundan bahsetmiştik.
Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair 6740 no.lu Kanun, 25 Ağustos tarih 29812 sayılı Resmi Gazete’de yayımlandı. Buna göre, 1 Ocak 2017’den itibaren yürürlüğe girecek. Türk vatandaşı olup 45 yaşını doldurmamış olan çalışanlar işvereninin, kanun hükümlerine göre düzenlenen bir emeklilik sözleşmesiyle anlaşmalı kuruluşun emeklilik planına dâhil edilecek. Yani, SGK mevzuatına göre emeklilik hakkı kazanan bir çalışan gerekli şartları sağladığında ayrıca bireysel emeklilik sisteminin de emeklilik haklarına sahip olabilecek. Bireysel Emeklilik Sistemi bugün 6,5 milyona yaklaşan katılımcının 7,5 milyona yakın sözleşme sayısı ile 50 milyar TL civarında bir fon büyüklüğüane sahip. Devlet Katkı Payı (DKP) ise 7 milyar TL’ye doğru koşuyor. İşveren ve gruba bağlı sözleşme ve sertifika sayısı 2 milyon civarında. Otomatik Katılımın ekonomiye ne kadar büyük bir katkı yapacağı bu rakamlarla net.
Yeni uygulamanın gereksinimlerini, şekil şartlarını, kazanımlarını sektörün önde gelen şirketlerinden birindeki konunun uzmanlarına sorduk. NN Hayat ve Emeklilik’te Strateji ve İş Geliştirme Bölümünde Otomatik Katılım’dan Sorumlu Proje Yöneticisi Romina Bovete ile sistemin ana hatlarını konuştuk.
Otomatik Katılım kısaca nedir?
Türkiye’de 2003 yılında devreye giren Bireysel Emeklilik Sistemi hâlihazırda gönüllü katılım esasına dayanıyor. Otomatik Katılım uygulaması ile 45 yaşın altındaki tüm çalışanlar emeklilik sistemine mevzuatın öngördüğü uygulama şartlarına göre otomatik olarak dâhil edilecek. 01.01.2017 itibariyle uygulama ve kanun yürürlüğe girecek.
Otomatik Katılım kimleri kapsıyor? Tüm çalışanlar derken ne anlamalıyız? İşverenin sorumlulukları var mı?
45 yaşının altındaki, hem özel hem de kamu sektöründeki tüm çalışanları kapsayacak. İlk aşamada 250 ve üzeri çalışanı olan işverenler, 45 yaşın altındaki tüm bordrolu çalışanlarını Otomatik Katılım kapsamında bir bireysel emeklilik planına dâhil edecek. Sisteme dâhil olan çalışanların katkı payı tutarını çalışanın ücretinin ödeme gününü takip eden en geç ilk işgünü, emeklilik şirketine aktarmakla yükümlüler. İşveren, katkı payı ödemelerinin zamanında emeklilik şirketine aktarmazsa veya geç aktarırsa çalışanın birikiminde oluşan parasal kayıptan sorumlu olacaklar. Düzenlemelere uyulmaması halinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nca uygulanacak cezalar var. Ancak bunlara gerek kalmayacağını, tasarruf ve yatırım arasındaki ilişkiye önem veren her işverenin bu sisteme hızla dâhil olacağını düşünmek doğrusu.
Hangi bireysel emeklilik şirketi ile çalışılacağına çalışanlar mı karar verecek?
İşverenin karar vereceği ve Hazine Müsteşarlığı tarafından uygun görülen emeklilik şirketlerinin sunacağı bireysel emeklilik planına dâhil edilmesi söz konusu olacak. 45 yaş üzeri katılım zorunlu değil ancak çalışan talebi ile işveren bu durumu da değerlendirebilecektir. Otomatik Katılım’da işverenin katkı payı olmaması bu duruma bir esneklik sunacaktır.
Mevcut bir bireysel emeklilik sözleşmesi olanlar Otomatik Katılıma dâhil olacak mı veya sözleşmelerini aktarabilecekler mi?
45 yaş altında kalan özel ve kamu sektöründe çalışanlar mevcutta bir bireysel emeklilik sözleşmesine sahip olsalar dahi Otomatik Katılım sistemine dâhil edilecek ve mevcut BES sözleşmeleri Otomatik Katılım’a aktarılamayacak.
Otomatik Katılım’da emeklilik şartları nasıl olacak?
Mevcut sistemde emekliliğe hak kazanmak için 10 yıl sistemde kalmak ve 56 yaşını doldurmak gerekiyor. Otomatik Katılım’ da emeklilik hakkı kazanmak için Bireysel Emeklilik Sistemindeki uygulama ile aynı şartlar geçerli olacak. Yaklaşık 13 milyon kişinin sisteme dâhil olması bekleniyor. Detaylı bilgi ve mevzuat gelişmelerine Emeklilik Gözetim Merkezi (www.egm.org.tr) adresinden ulaşmak mümkün.
Otomatik Katılım devreye girince mevcut bireysel emeklilik sözleşmelerini nasıl değerlendirmeliyiz?
Otomatik Katılım uygulaması ile mevcut Bireysel Emeklilik Sistemi aynı amaca hizmet eden, aynı altyapıları kullanan güzel uygulamalar. Tasarruf etmek isteyenlerin her iki yapıda farklı sözleşmeler ile farklı emeklilik hakları kazanması mümkün. Kazanılan süre haklarının ve devlet katkısı tutarlarının kaybedilmemesi için mevcut bireysel emeklilik sözleşmelerine ve katkı payı ödemelerine devam edilmesi büyük önem taşıyacak.
NN Hayat ve Emeklilik’te Pazarlama ve Müşteri Yönetimi Bölümünde Otomatik Katılım’dan Sorumlu Proje Yöneticisi Beti Behar’a sistemin teknik işleyişini sorduk.
Otomatik Katılım’da en az katkı payı ne kadar olacak?
SGK primine esas kazancın yüzde 3’ü kadardır. Bu tutarı belli oranlarda arttırmak, azaltmak veya katkı payına limit getirmek Bakanlar Kurulu’nun yetkisi dâhilinde olacak. Çalışan dilerse katkı payı tutarının artırılmasını işverenden talep edebilecek.
Otomatik Katılım katkı payı ödemeleri nasıl gerçekleştirilecek?
Katkı payları çalışanın maaşından kesilecek ve işveren tarafından çalışanın maaşının ödenmesini takip eden ilk iş günü bireysel emeklilik şirketine aktarılacak. Sözleşmelerde, fon işletim gideri kesintisi dışında bir kesinti yapılmayacak.
Otomatik Katılım’da cayma hakkı var mı?
Sistemde cayma süresi çalışanın emeklilik planına dâhil edildiğinin işveren tarafından kendisine bildirildiği tarihten itibaren 2 ay olarak belirlendi. Çalışanların cayma hakkını kullanması halinde ödenen katkı paylarının toplam tutarı, getirileri ile birlikte 10 iş günü içinde kendisine ödenecek.
Otomatik Katılım kapsamındaki sözleşmeler için devlet katkı payı ödenecek mi?
Ödenen katkı payının yüzde 25’ine karşılık gelen tutar devlet katkısı olarak sözleşmelere ödenecek. Çalışanın cayma hakkını kullanmaması halinde, sisteme girişte bir defaya mahsus olmak üzere, 1.000 TL ilave devlet katkısı ödemesi gerçekleştirilecek. İlave devlet katkısı ödemesi sadece Otomatik Katılım kapsamındaki sözleşmeler için geçerli olacak.
İş değişikliği yapılması halinde bir önceki iş yerindeki sözleşme ne olacak?
Çalışanın işyerinin değişmesi halinde, yeni iş yerinde Otomatik Katılım mevcut ise çalışanın birikimi ve sistemde kazandığı emekliliğe esas süresi yeni iş yerindeki bireysel emeklilik sözleşmesine aktarılacak. Yeni iş yerinde Otomatik Katılım kapsamında bireysel emeklilik planının bulunmaması halinde çalışanın talebi ile önceki iş yerindeki sözleşmesine katkı payı ödemeye devam edebilir.
Peki, bireysel emeklilik mi mevduat mı?
Bu Messi ile Ronaldo kıyaslamasına benziyor. Her ikisinin de özellikleri, sağladığı katkılar farklı. Ama iyi bir teknik direktör olarak her ikisini de takımınızda görmek istersiniz. Bu nedenle uzun vadeli yatırımlarda bireysel emeklilik ön plana çıkıyor, zorunlu tasarrufa olan katkısı ile farkında olmadan bir birikime sahip oluyorsunuz. Mevduat ise ara dönemlerde kullanım imkânı ile esneklik sağlıyor. Bu esnekliği sağlamak için bireysel emeklilikte birden fazla sözleşme yapmak mümkün. Özellikle devlet katkı payı şu anda çeyiz ve konut hesapları gibi yatırım amaçlı birikimler için tıpkı bireysel emeklilik sistemindeki gibi özendirici. İyi bir ev ve evlilik isteyenlerin iyi bir emeklilik hayal etmesi de gerekiyor. Bireysel emeklilik sisteminden emekli olanlar şu anda çok mutlular.
