Tişis Yahudi toplumu Hıristiyan komşuları ile uyumlu bir birliktelik içinde yaşıyor. Eski Sovyet ülkelerinde yaşayan diğer Yahudi toplumlarından oldukça farklılık gösteren Gürcistan Yahudileri İsrail’e göç etmeyi hiç düşünmüyor.
Gürcistan’ın başkenti Tişis’in büyük sinagogunun girişinde güvenlik görevlisi yok. Diaspora ülkelerinde ve özellikle Avrupa ülkelerindeki sinagog girişlerindeki dedektör cihazına da rastlanmıyor. Shaarei Tefillah Sinagogu kent merkezindeki Yahudi Mahallesinde bulunuyor. Sinagoga doğru giderken yerel bir pub’da iki gitarist ‘Jerusalem of Gold’ şarkısını çalıyor. Bu binanın gerektiğinde kentin Yahudi nüfusuna sinagog görevi de yaptığı bilgisi veriliyor.
Oldukça görkemli Shaarei Tefillah Sinagogu1904 yılında Art Nouveau tarzında inşa edilmiş.
Tişis Yahudileri yabancılarla çok fazla konuşmayı sevmiyorlar. Toplumun bazı yaşlı üyeleri iki dua arasında sinagogun dışındaki banklarda suskun oturmaktalar. Uzun yıllar Sovyet rejimi baskısı altında yaşamak bu toplum üzerinde belirgin bir iz bırakmış. Yabancı bir gazetecinin sorularını cevaplamaya pek sıcak bakmıyorlar.
İbraniceyi mükemmel konuşan 36 yaşındaki Rabi Rahamim Mordechaishvili Gürcistan’da büyüdü, dini eğitimini İsrail’de gördü. Rabi Mordechaishvili, sinagogun girişindeki nesiller boyunca tanınmış bilge kişilerin fotoğraşarının yer aldığı panoyu göstererek, bu ülkede Yahudi geleneklerinin korunduğuna işaret etti. Sovyet rejimi altındaki sürede dahi Yahudiliğin Gürcistan’da yaşatıldığının altını çizdi.
Tişis’te matsa fırını, mikve ve koşer kesim yapan görevliler var. Dini kimliğine ve özgürlüğüne sahip çıkan bu küçük toplum, bu özelliği ile eski Sovyetler Birliği ülkelerinin Yahudi toplumlarından farklılık sergiliyor.
Gürcistan halkı Hıristiyan dindar bir toplum olmasına rağmen Yahudi toplumu üyeleri komşularıyla uyumlu bir beraberlik içinde yaşamakta. Rabi Mordechaishvili Gürcistan’da geçmişte ve günümüzde antisemitizm olmadığını belirtirken Yahudilerin ve Gürcistanlıların her zaman iyi ilişkiler içinde bulunduklarının altını çizdi. Fakat geçmişte on binlerce Yahudi’nin yaşadığı Gürcistan’da günümüzde çoğunluğu başkent Tişis’te olmak üzere 4-5 bin arası Yahudi nüfusu bulunmakta. Nüfusun büyük bölümü İsrail’e, bir kısmı Batı Avrupa’ya ve Moskova’ya, ABD’ye göç ettiler.
İKİ YAHUDİ OKULU
Sovyetler Birliği’nin çökmesinin ardından bu Hıristiyan ülke İsrail yanlısı bir tutum içine girdi. Aileleri Gürcistan’dan göç etmiş genç İsrailliler, iş sahası aramak üzere bürokrasiye savaş açmış bu ülkeye gelmekteler. Geride bıraktığımız yaz aylarında Tişis’e giden turist sayısında patlama yaşandı, sokaklarda İbranice konuşan turistlere sık sık rastlanır oldu.
Rabi Rahamim Mordechaishvili, “Hükümet ve bakanların Yahudilere yaklaşımları çok olumlu, burada nefret suçu diye bir şey söz konusu değil, insanlar birbirlerine yardımcı olmaya her zaman hazır. Toplumumuzun varlığını sürdürmesinin en önemli sebepleri bunlar. Yarın bir gün Mesih gelirse hepimiz topyekun Kudüs’e gidebiliriz, ancak o güne dek buradayız” demekte.
Tişis’te Shaarei Tefillah Sinagogu dışında Habad hareketinin bir sinagogu ve sayıları çok az olan Aşkenaz cemaatinin bir sinagogu var. Kentte ayrıca biri Habad’a ait olmak üzere iki Yahudi okulu bulunuyor.
DOĞU İLE BATI ARASINDA
Gürcistan Yahudi toplumun etnik kimliği onları diğer Doğu Avrupa Yahudi toplumlarından farklı kılıyor. Bu toplum dualarını Sefaradların tarzında yapıyor. Bu nedenle geçmişte Gürcistan’a giden Aşkenaz din adamlarının yerel topluma uyum sağlamakta güçlük çektiği belirtiliyor.
Kaynakça: Yediyot Aharonot / Tali Farkash’ın yazısı kısaltılarak aktarıldı
