Ortodoks bir Yahudi ailesinin Treblinka Temerküz Kampı’na gönderilmeden önce komşuları olan çoban ailesine emanet ettiği Tora rulosu 75 yıl sonra ortaya çıktı. Oldukça yıpranmış durumda olan dini metin sayfaları ihtiyaç durumunda ayakkabı tabanı olarak kullanılmıştı.
Ortodoks Yahudi ailesinin Polonyalı komşularına emanet ettiği Tora rulosu nihayet İsrail’e ulaştı. Ciddi şekilde yıpranmış durumda olan Tora rulosu, İkinci Dünya Savaşı veya sonrasında yok edilen mezar taşlarının ortaya çıkarılması yönünde faaliyet gösteren “Matzeva Project” adlı Yahudi kuruluşunda gönüllü olarak çalışan Polonyalı öğrenciler tarafından bulundu.
Varşova Üniversitesi öğrencilerinden Joanna Kopacka ve Bartek Krzyzewski, ‘Matzeva Project’ koordinatörlüğünü yapmaktalar. Bu kuruluşta çalışan gençler Polonya’nın Filipow gibi küçük kasabalarında evden eve dolaşıyor, oraların sakinlerine kendilerinde eski mezar taşları bulunup bulunmadığını veya mezartaşlarının nerede olduğunu bilip bilmediklerini soruyorlar.
70 yaşlarında bir çift gençlere yaklaştı. Emekli bir çoban olan Kazimierz Wroblewski hiçbir bilgisi olmadığını söyledi. Oysa eşi kocasından evlerinde bulunan Yahudilikle ilgili şeyi gençlere göstermesini istedi.
Wroblewski döşekteki kat kat minderleri kaldırdığında, kasabanın 280 kişilik Yahudi nüfusu öldürülmek üzere kamplara sevk edildiği 1939’dan beri orada gizlenmiş kağıdı neredeyse kahverengine dönüşmüş Tora rulosu ortaya çıktı.
Wroblewski ailesinin kapı komşuları olan dindar Yahudi ailesi kamplara sürülmeden önce Kazimierz’in babasından Tora rulosunu koruma altına almasını rica etmişti. Sahipleri kamplardan döndüklerinde emaneti geri alacaklarına inanıyorlardı.
Jonny Daniels, Tora rulosunu Wroblewski’lerin Polonya’daki evinden teslim alıp İsrail’e getirmekle yükümlüydü. Wroblewski bu kutsal emaneti bunca yıl gizlemiş olmanın hafif utancını taşırken, eşi kendisine kutsal Kudüs toprağından bir miktar gönderilmesini rica etti.
İsrail’de onarıma alınan Tora rulosu oldukça kötü durumdaydı. Kutsal metnin sayfalarının bir kısmı halı olarak, zaman zaman da ayakkabı tabanı olarak kullanıldı.
Onarılmasının ardından Jonny Daniels, düzenlenecek ve siyasetçilerle Holokost kurtulanlarının katılacağı bir törenle Knesset’e bağışlamayı planlıyor.
