Bir zamanlar yaşamış Polonya Yahudiliği için

Toplanan onlarca milyon dolar bağış sayesinde 19 Nisan günü açılışı gerçekleşen Polonya Yahudileri Tarihi Müzesi varlığını işadamı ve yardımsever kişi Tad Taube’a borçlu

Nelly BAROKAS Kültür
1 Mayıs 2013 Çarşamba

San Francisco’lu işadamı yardımsever kişi Tad Taube, Polonya’daki Yahudi yaşamının canlandırılmasını desteklemek amacıyla Taube ve Koret vakıflarını başarı ile yönetti. Bu vakıflar, Polonya hükümeti ile diğer yardımseverlerin maddi katkıda bulundukları Polonya Yahudileri Tarihi Müzesi projesine 16 milyon dolar bağışta bulundu. Ted Taube Nazi işgal ordusunun Polonya’ya yaklaşmakta olduğu bir sırada çocuk yaşta kaçtığı bu ülkede Yahudi kültürünü desteklemek amacıyla yatırım yaptı.

Taube ayrıca, ABD’de muhafazakar ve liberal gruplara, Cumhuriyetçilerin seçim kampanyalarına, okullara ve operaya yaptığı bağışlarla da tanınıyor. 2007’den beri Polonya’nın Onursal Konsolosu sıfatını taşıyan Taube, Polonya Yahudiliğinin sadece March of the Living etkinliği ile bağdaştırılmasını, Polonya Yahudilerinin yüzlerce yıllık geçmişinin göz ardı edilmesini eleştirmekte.

“Bin yıl süresince Yahudi yaşamı ve kültürünün merkezi olmuş bu ülke ile yakın ilişkimizi korumalıyız” diyen Ted Taube Krakow’da doğdu, ailesi ile Polonya’dan kaçtığında 8 yaşındaydı. Aile önce New York, sonra Los Angeles’e taşındı. Ted Hollywood’un savaş propaganda filmlerinde rol aldı, Polonyalı veya Rus çocuk rolünü canlandırdı. Silikon Vadisi’nin ilk dönemlerinde teknolojik alanda başarılı olan Taube, emlak piyasasında isim yaptı.

1970’lerde Polonya’yı ziyaret etmeye başladı. Komünist döneminde ülkede ticaret yoktu, lokantaları boştu, otelleri eski püsküydü. Komünizmin düşmesinin ardından Polonya’da değişim başladı.

ABD sınırları içinde ve dışında sanat, kültür, spor ve siyaset gibi çok çeşitli alanlarda yardım severlik girişimlerinde bulunan Tad Taube; “Polonya’da en sevdiğim şeylerden biri, özgürlüklerini kazanmalarının ardından ekonomilerini yeniden yapılandırma yönünde yaptıkları çalışmadır. Hükümetin bir müze kurulmasına ve diğer Yahudi kuruluşlarına destek vermesini de takdir ediyorum” demekte.

Komünizmin düşmesinden itibaren Taube, Polonya’da Yahudi yaşamının canlanması yönünde çalışmalara başladı. O dönemde bu alanda faaliyet gösteren tek kişi kozmetik dünyasının tanınmış siması Ronald Lauder’di. Lauder’in yardım girişimleri eski Doğu Bloku ülkelerindeki Yahudi toplumlarını kapsıyordu. Ted Taube, Lauder ile ortak projelere girdi.

Polonya Yahudileri Tarihi Müzesi’nin gerçeğe dönüşmesi için yaptığı saygın bağışların dışında Taube, Polonya’nın farklı yerlerinde Yahudi cemaati merkezlerine, kültürel mirasın korunması yönünde faaliyet gösteren kuruluşlara yardımcı olmakta.

Varşova Gettosu direnişinin 70. yıldönümde gerçekleşen Polonya Yahudileri Tarihi Müzesi’nin açılışına aralarında Polonya Cumhurbaşkanı Bronisław Komorowski, Başbakan Donald Tusk’ın da bulunduğu iki bine yakın konuk katıldı. Varşova Gettosu direnişçilerinden Simcha Rotem (direnişdeki adı: Kazik) açılışın onur konuklarından biri oldu.