Afganistan’da Yahudilikle ilgili antik parşömenler

Afganistan’da ortaya çıkan 11. yüzyıla ait 150 parşömen belgenin o dönemlerin Yahudi toplumu hakkında bilgi edinme olanağını sağlayacağı umut ediliyor

Nelly BAROKAS Kültür
8 Şubat 2012 Çarşamba

Kuzey Afganistan’da Yahudi toplumuna ait parşömenlerin gün yüzüne çıkması, - Ortaçağ Yahudi yaşamına ait bilgilere ulaşılmasına olanak sağlaması açısından- bilim adamlarını oldukça heyecanlandırdı. Afganistan’ın Samangan bölgesinde bulunan 11. yüzyıla ait 150 parşömen ülke dışına çıkarıldı.

Şiir, ticari belge ve hukuki sözleşmelerden oluşan bu hazinenin bir bölümünü inceleyen İsrailli Profesör Shaul Shaked, varlığı bilinen Afgan Yahudilerinin, bugüne dek kültürleri hakkında hiçbir bilgiye sahip olunmadığını söyledi.

Kudüs İbrani Üniversitesi’nde Karşılaştırmalı Din ve İran Bilimleri bölümlerinde eğitim veren Prof. Shaked, Reuters’e yaptığı açıklamada; “İlk kez böyle kanıtlar buluyor ve Afganistan Yahudi toplumunun yazılı belgelerini inceleme olanağına sahip oluyoruz. Bu heyecan verici” dedi. Şimdilerde Londra’daki antik eser tacirlerinin korumasında bulunan bu hazinenin Afganistan’a yönelik operasyon sırasında bu ülkeden kaçırıldığı tahmin ediliyor. Oxford Üniversitesi İbranice ve Yahudilik Eğitimi Merkezi’nin bir öğretim üyesi olan T. Michael Law, bu parşömenlerin Orta Asya’da İpek Yolu üzerinde sık sık yolculuk yapan Yahudi tacirlere ait yazılı belgeler olduğu inancını taşıyor. Law;  “Belgeler, yolculuk yapmakta olan Yahudi tacirler tarafından orada bırakılmış olabileceği gibi, o bölge yakınında yaşayanlarca henüz anlamadığımız bir nedenle bırakılmış olabilir” demekte.

KABİL’İN YORUMU NE?

Kabil’deki kültürel eserlerin korunması ile ilgili yetkililerin tepkileri birbirlerinden oldukça farklı; bir kısmı parşömenlerde kullanılmış Fars Yahudicesi lisanının, Afgan Yahudilerine ait diğer elyazmalarındaki lisanla aynı olduğu görüşünü taşıyorlar. Oysa Afganistan Ulusal Arşivi Müdürü Sakhi Muneer, söz konusu parşömenlerin Afganistan’da bulunmuş olmasını yalanlayarak; “ülkemde gizli olsalardı bundan haberim olurdu” iddiasında bulundu. Kültür Bakanlığı’nın Danışmanı Jalal Norani ise; “Afganistan’da bulunmuş olması mümkündür. Gün yüzüne çıkarılan çok sayıda belge ve eski eser maalesef bize getirilmiyor, bir yerlerde değerinin on katına satılıyor. Basit vatandaşların bir komisyoncuya sattıkları bazı eserler İran, Pakistan ve Avrupa’da açık arttırma ile pazarlanıyor. Biz bunu durduramıyoruz” şeklinde bilgi verdi.

Uzun yıllar boyunca süren savaş durumu nedeniyle Afganistan eski eserlerini toplayıp koruma altına alamadı. Kültür Bakanlığı; ülkedeki fakirliğin, ortaya çıkacak yeni bulguları sahiplenme olanağını  ortadan kaldırdığı açıklamasını yaptı.