Hitler döneminin Volkswagen kaplumbağa modelini kim yarattı?

Her birimiz Volkswagen’in kaplumbağasının öyküsünü bildiğimizi sanıyorduk. Adolf Hitler’in büyük desteği ile Ferdinand Porsche tarafından yaratılan kaplumbağa tüm zamanların en popüler aracı olmakla kalmıyor, Nazilerin en başarılı projesi sayılıyor. Hollandalı gazeteci Paul Schilperoord yayınladığı kitapta bu aracın Yahudi bir mühendisin buluşu olduğu gerçeğini ortaya koyuyor.

Nelly BAROKAS Kültür
14 Aralık 2011 Çarşamba

Paul Schilperoord altı yılını yenilikçi bir mühendis ve Frankfurtlu bir gazeteci olan, 1931’de “Volkswagen” (halkın otomobili) adını verdiği küçük prototip arabasını kullanan Josef Ganz’ı araştırmaya vakfetti.

Schilperoord, Ganz’ın Yahudi olduğu için Naziler tarafından kasten tarihten silinmeye çalışıldığına inanıyor. “Nazi döneminde yaratılmış ve varlığını çok uzun zaman sürdürebilmiş bir şeyin ardında bir Yahudinin var olduğu düşüncesi beni müthiş heyecanlandırdı. Josef Ganz olmasaydı kaplumbağa da olmazdı dersek abartmış olmayız. Volkswagen kaplumbağanın yapısı Ganz’ın tasarımının tıpa tıp aynısıdır, fakat teknik ayrıntılar biraz değiştirilmiştir” demekte.

Henüz öğrenci olduğu 1923 yılında Josef Ganz ilk “halkın otomobilini” tasarladı ancak ilk örneği yaratmak için gereken parası eksikti. Otomobil üreticilerini ikna etmek umuduyla gazetecilik yapmaya başladı.1920’li yılların sonlarında editörlüğünü yaptığı Motor-Kritik adlı bir otomobil dergisinde, motoru arkada olacak halkın otomobili konusundaki kendi vizyonunu tanıtıp yaymaya çalıştı.

Josef Ganz, otomobil üreticisi Adler ile işbirliği içinde 1931 yılında ilk aracını imal etti. 1933 yılının Şubat ayında, Nazilerin iktidara gelmesinden 12 gün sonra Standard Fahrzeugfabrik adlı bir fabrika, Ganz’ın tasarımının tıpa tıp aynısı bir otomobili Hitler’in Berlin’de açılışını yaptığı Uluslararası Otomobil ve Motosiklet Fuarı’nda sergiledi. Ganz’ın 1000 Mark’a satılabileceğini ve motosiklet ehliyeti bulunan herkesin kullanabileceğini öngördüğü tasarımının kopyası olan bu aracı Hitler inceledi ve çok beğendi. Fuardaki bu tasarım devrim yaratacaktı. Oysa yaratıcısı bunun semeresini göremeyecek, giderek unutulmaya terk edilecekti.

Paul Schilperoord; “Basın özgürlüğüne yürekten inanan, oldukça güçlü ve korkusuz bir adamdı. Araba endüstrisindeki skandalları ortaya çıkarmakta ve yayınlamakta ustaydı. Ne var ki iktidara gelen Hitler, pek de basın özgürlüğünden yana değildi. Josef Ganz korkmadı. Hatta baskı altında tutulduğu 1934 yılında bile eski meslektaşı Paul Ehrhardt’a karşı dava açtı. Hermann Goerring’in yakın dostu olan ve Gestapo ile ilişkisi bulunan Paul Ehrhardt, Nazi gazetesi Die National Front’da Josef Ganz’a hakarette bulunmuştu” sözleri ile o dönemi dile getirmekte.

1933’te otomobil endüstrisini karalamak suçuyla tutuklanan Ganz, kısa bir süre sonra serbest bırakıldı.1934 yılının Nisan ayında Naziler, Josef Ganz’ı yok etmek için ilk girişimlerinde bulundularsa da köpeği Dolly gönderilen kiralık katile saldırarak işi bozdu. İsviçre’de bulunduğunda ikinci kez canına kastedilince Almanya’ya dönmeme kararı aldı.

Yine de Frankfurt’a son bir yolculuk yapmak zorundaydı. Çünkü otomobili kendisinin ürettiğinin kanıtı olan tüm çizimler ve belgeleri almak istiyordu. Tutuklanabileceğini biliyordu, yine de şansını denemek istedi.

Adolf Hitler’in Ferdinand Porsche’u halk otomobilini üretmekle görevlendirdiği 1934 yılının Haziran ayında Ganz Almanya’dan kaçtı.1937 ile 1938’de İsviçre’de kendi tasarımının örneklerini üretmeye başladı. Gestapo yine onu takibe aldı. Üstüne üstlük kendini Almanya ile İsviçre şirketleri arasındaki patent anlaşmazlığının ortasında buldu. Beş yıl süren hukuk mücadelesinin ardından Fransa’ya kaçtı.

1951 yılında Avustralya’ya gitmek üzere Avrupa’yı terk etti.1963 sağlığı giderek bozulmaya başladı. O dönemde doktorları hastalığının Nazi döneminde çektiklerinden ve mağduriyetinden kaynakladığı kanısına vardılar.

Paul Schilperoord; “Ne karısı ne de çocukları vardı.Hiç kimse onunla ilgilenmiyordu. Son yıllarını Avustralya’daki evinde, bir zamanlar tasarladığı otomobilin belgeleri arasında, birgün birinin gelip onu yeniden keşfedeceği umuduyla geçirdi” demekte.

1956 yılında Australian Motor Sports dergisine yazdığı yazılarda, Volkswagen’ini Hitler’in nasıl çaldığını dünyaya duyurmaya çalıştı. “Günümüzün Volkswagen’inin benim 1928’de önerdiğim modelden farkı çok az. Adını ben koymuştum. Onu bile aynı bırakmışlar!” diyordu yazılarında. Onun 1931’de ürettiği otomobil, hala Zürih’teki bir garajda duruyordu.

Josef Ganz 1967’de yaşama veda etti. “Ailesi onunla fazla ilgilenmedi. Küçük yeğeni Maja Van Tolnai halen hayatta. Bana Josef’in kendisine 1963’te yazdığı bir mektubu gösterdi. Maja 20 yaşına geldiğinde bu mektup kendisine verilecekti. Mektup oldukça duygusaldı” demekte. Josef Ganz şöyle yazmıştı: “Daha iyi yaşanabilecek, şiddetle değil yasalarla yönetilen bir dönemde yaşayacağını umuyorum.”

Polonyalı gazeteci Paul Schilperoord, Volkswagen’in gerçek öyküsünü ve Josef Ganz’ın sıradışı yaşamını kaleme aldığı bir kitabı bu yıl yayımladı.

Josef Ganz kimdir?

Josef Ganz 1 Temmuz 1898’de Yahudi bir ailenin çocuğu olarak Budapeşte’de dünyaya geldi.Annesi Macaristan’dan, babası Dr. Hugo Markus Ganz Almanya’dandı. Dr. Hugo Markus Ganz, Frankfurter Zeitung gazetesinde siyasi ve edebi makaleler yazan bir gazeteciydi. Budapeşte’den önce Viyana’ya, sonra Frankfurt’a göç eden aile 1916’da Alman vatandaşlığını kazandı. Aynı yıl Josef gönüllü olarak Alman ordusuna yazıldı ve Birinci Dünya Savaşı’nda Alman donanmasında düşmana karşı çarpıştı. Küçük yaşta teknolojiye merak saran Josef Ganz, savaştan sonra makine mühendisliği eğitimine başladı. İşte o dönemde, bir motosiklet fiyatına satın alınabilecek küçük bir araba üretmek için planlar yaptı.