İngiltere’de amatör bir kitap koleksiyoncusu tarafından çok ucuz fiyata satın alınan, Almanya Yahudisi göçmen bir kıza ait kayıp günlük, 70 yıl sonra sahibine geri döndü.
1942 yılında Eva Wurm Nazi Almanyasından kaçarken en değerli hazinesini kaybetti. Bu Poesiealbum(şiir albümü) olarak adlandırılan küçük bir not defteriydi. Bu o dönemde, arkadaş ve sırdaşlarının şiir ve mesajlar yazdığı Alman kız çocukları için üretilen bir defterdi.
1931 yılında, Eva’nın onuncu doğum gününde, amcası Albert hediye etmişti bu albümü. Aile işyerinin 1938’de Kristallnacht’da yerle bir edilmesi, Almanya’nın kuzeyindeki Recklinghausen’deki evlerinde yaşadıkları korku, 1939 yılında İkinci Dünya Savaşı’nın patlak vermesinden üç gün önce Eva’nın İngiltere’ye kaçışı bu günlüğe yansımıştı.
Günümüzde 90 yaşında olan Eva, beş hafta kadar önce İsrail’deki evinde yeniden günlüğünü elinde tutma, sayfalarını çevirme şansını yakaladı. Yıllardır kaybolan günlüğünü Manchester’den David Berkley bulmuş, Eva’ya teslim etmişti.
Eva; “Sayfaları çevirirken sürekli ağladım. Kalbim sızladı çünkü orada yazan insanlara ne olduğunu, yaşayıp yaşamadıklarını bilmiyorum. Albüme yazmış olanlar arasında üç tane Yahudi olmayan arkadaşım da var. Nazilerin iktidara geldiği ilk yıllarda o kızlardan birinin evine sürekli giderdim”demekte.
Din adamı, Haham Selig Auerbach’ın 1936’da Eva’nın defterine, Tanrı’nın acı çekenleri sevdiğine dair yazdığı güzel bir söze rastlanmakta.
Albümde yer alan boş kalmış iki sayfayı gördüğünde Eva’yı teskin etmek zor oldu. Boş kalmış sayfaların birinde “Anne”, diğerinde “Baba” yazmaktaydı. Onlar kızları Eva için bu sayfalara hiçbirşey yazamadılar. Louis ve Gertrud Wurm, Riga Gettosu’nda Naziler tarafından öldürüldüler. Anne ve babası Eva’ya yazdıkları son mektupta; “geri dönemeyecekleri uzun bir yolculuğa çıktıklarını” yazmışlardı.
Eva’nın ikiz kardeşi Ruth, savaş yıllarındaYahudi olmayan bir aile tarafından Hollanda’da korundu. İki kardeş savaş sonrasında yeniden bir araya geldiler.
Kristallnacht’ın ertesi günü annesi Eva’yı okula yollarken, işyerlerinin yerle bir edildiği hakkında kimseye hiçbirşey konuşmamasını tenbih etti. Ardından, hayatını kurtarmak için kızını İngiltere’ye göndermenin çarelerini aramaya başladı.
Albümün son sayfaları 1942 yılına ait. Eva ilkin Yahudi bir ailenin yanına, daha sonra Lily Montagu adlı yardımsever bir kadın tarafından kurulan ‘Yahudi Kızlar Kulübü’nde barınıyor. Anlaşılan albüm orada kayboluyor.
Yahudilikle ilgili kitapların koleksiyonunu yapan avukat David Berkley ‘Poesiealbum’u çok ucuza satın almış ancak Almanca lisanında yazılı olduğu için uzun zaman kenarda köşede kalmış içeriği açığa çıkmamıştı.
Manchester Barosu’ndan Alman avukatın yardımı ile Berkley, albümün Eva Wurm adlı küçük bir kıza ait olduğunu öğrendi, orada adları geçen kişileri Yad Vaşem Holokost Araştırma Merkezi’nden araştırdı, bu çalışmaları onu İsrail’in güneyinde yaşamakta olan Eva’nın oğluna yönlendirdi.
Davit Berkley Eva’nın oğlu ile ilişkisini; “Bazı sayfaları scane ederek oğluna e-posta yoluyla gönderdim. O da bana ‘Evet bu kişi benim annemdir. Bu akşam ona bu sayfaları göstereceğim’ diye yanıt verdi” sözleri ile anlatmakta.
David Berkley tabii ki Eva’nın halen hayatta olabileceğini düşünmemişti. Oysa Eva’nın 90. doğumgününü yeni yeni kutlamışlardı. Bunun üzerine Berkley, İsrail’e gidip albümü kendi eliyle Eva’ya teslim etmeye karar verdi. Öyle de yaptı. Bu David Berkley için heyecan veren bir deneyim oldu.
