Sovre la Shoa Publıkasyones -2

Coya DELEVİ Judeo-Espanyol
4 Mayıs 2011 Çarşamba

Aktualmente egziste una ancha bibliografiya sovre la Shoa i el Judaizmo. Investigadores kontinuan a bushkar tambien sovre la “Résistance” (Rezistensya Franseza). Komparando kon la Istorya de la Shoa, remarkimos ke la Istorya de la Rezistensya Djudia en Fransiya no es tan konosida por el publiko.

Portante los djudios kombatyeron... En este kuadro sitaremos el livro de Georges Loinger “Les Résistances Juives pendant l’Occupation” (Las Rezistensyas Djudias myentres la Okupasyon). Djudios ke lucharon en los rangos de la Rezistensya Franseza sin apartar ovedensya “gaullista” o “komunista”. Mobilizaron tambien institusyones espesifikamente djudias. Diferentes ramos de estas institusyones, mano kon mano kon los “Djustos” i sus  ayudo presyozo, permetyeron de salvar los tres kuartos de la populasyon djudia de Fransiya.

Aki una paranteza. En un teksto pasado miyo (E.A No.69) eskrivi un paragrafo tenyendo relasyon kon muestro sujeto: “Despues la okupasyon de la Fransiya por las fuersas  alemanas,  un grande shifro de djudios fuyeron a la Espanya, por lo mas de manera ilegal i kon el ayudo de la “Résistance”.

En un volumen anchamente ilustrado kon dokumentos ineditos, Georges Loinger, oy un sentenaryo mos konta esta aventura kolektiva ande el fue una figura eroika del OSTE (Oeuvre de Secours aux Enfants). Salvo syenes de kriaturas. El lavoro de Loinger kontiene akdamas de Simone Veil, André Kaspi, Serge Klarsfeld i Jean-Louis Crémieux-Bilhac ke dizen “Ay una falsa leyenda i rumores afirmando ke los djudios de Fransiya se desharon “degoyar” komo kodreros. El livro trae a estas akuzasyones (o pretensyones) indjustas, una repuesta kategorika, una luz... Desde el anyo 1940, en el kuadro de las “Fuersas Fransezas Liberas”, una de eyas ampesa una lucha kon armas en la mano. De Gaulle dira ke la “Chika Fransiya” era kompuesta los 3/4 de Breton’es, de un punyadiko de aristokratos i otro punyadiko de djudios. Eyos eran pokos ma, proporsyonalmente 6 vezes mas nombrozos sovre un efektivo total de mil.. Un punyadiko de djudios ke seran onorados komo “Compagnons de la Libération..”.

Por primera vez, un grande lavoro renferma dokumentos, biyografiyas sovre esta gloryoza i eroika rezistensya militarya por la salvasyon de la Populasyon Djudia  de Fransiya.

Sin ser una publikasyon mueva, kero sitar i el livro “L’Enfant de Noé” de Eric- Emmanuel Shcmitt. Aviya meldado su treslado en turko. Tuve la oportunidad de meldar el orijinal. Lavoro emosyonante, la estorya de la Kriatura de Noah, en los anyos de la Shoa, 1942 Bruxelles... Pere Pons es un relijyozo Beljikano. Myentres ke famiyas enteras djudias son embiyadas a la muerte el, en una villa serka la Kapitala de Beljika, esta protejando los ninyos djudios i entre eyos, el chiko Joseph Bernstein ke entonses se va yamar Jozef Bertin.

El relijyozo no solo les esta salvando la vida. Es konsiente ke el eskopo Nazisto es de eliminar una nasyon,  kompletas rasas  umanas i tambien de efasar el Djudaizmo en tal ke Fey i ideolojiya. Alora, kon el buto de inkulkar a estas kriaturas la Kultura i Fey Djudia, el Padre Pons transforma en Sinagoga  un kantoniko de su Eglisya para dar a los chikos nosyones de la Tora ets.. Tal un muevo Noah,  aze su posivle para salvar el futuro a lo menos de un chiko grupo de una nasyon. En esta ovra sublima una kazalina le esta dando apoyo...

El diya los chikos se komportan komo kristiyanos, la noche “azyendosen djudios” resiven lisyones del papaz sovre lingua i tradisyones ebraikas. Jozef kon la pureza i kuryozidad de su edad bushka repuestas sovre su verdadera identitad... Fin de la Gerra, los chikos salvados... Jozef i Pere Pons, kontinuan a kedar de la vanda de los opremidos kon kerensya, kon umanizmo ke dinguna barbariya va pueder azer despareser. Syempre avra una luz, todo el tyempo ke egzistera sentimientos de umanidad...