Tora’nın alınışından Mesih’in gelişine uzanan zincir ŞOFAR

Kutsal Tora’da defalarca sözü geçen Şofar, Yahudi tarihinde her zaman fevkalade önemli olayları ilan etmiş ve her seferinde Tanrı’nın eşsiz gücünü vurgulamıştır.

Nazlı DOENYAS Kavram
15 Eylül 2010 Çarşamba

İsrailoğulları’nın Tanrı’nın ‘tek ve tartışmasız kral’ olduğunu kabul ettikleri ve Tora’yı aldıkları zaman duyulan Şofar’ın, tüm haşmetiyle, ilahi arınma ve kurtuluşun gerçekleşeceği, tüm insanlığın doruk noktası olacak Mesih’in gelişinde de, o güne kadar duyulmamış bir güçle çalınacağına inanılır

Şofar, inek ve öküz haricinde bir hayvanın boynuzundan yapılan, içi boş, üflemeli bir çalgıdır. İnek ve öküz, ‘altın buzağı’ günahını hatırlattıkları için,  boynuzları şofar olarak kullanılmaz. Bunun yanında, tam Yitshak kurban edilecekken, onun yerine kurban edilmek üzere, Tanrı tarafından gönderilen ‘koç’un anısına, şofar için en yaygın olarak tercih edileni, koçboynuzudur.

 Şofar, kelime olarak ‘Şefoferet-tüp’, içi boş şey -anlamını taşıdığı gibi, ‘Şapir-iyileştirmek’, daha iyi olmak -kelimesiyle de aynı köke sahiptir. Şofar’ın sesi, insanları ‘uyandırıp’ gelişmelerini; davranışlarını ‘daha iyi’ hale getirerek Tanrı yoluna dönmelerini sağlamayı hedefler.

Şofarın bir ucu geniş, bir ucu dardır. Dar ucundan, araya metal ve benzeri hiçbir parça koymadan direk temasla çalınan şofar, geniş ucuyla da, Tanrı’nın merhametinin enginliğini simgeler. Bayramlarda okunan Alel duasında “Min Ametsar Karati Ya, Anani Vamerhav Ya” ve Teillim’in 118:5 bölümünde “Darlıktan Tanrı’yı çağırdım, Tanrı bana cevap verdi ve beni genişliğe çıkardı” dualarında, kişi, üzüntü ve sıkıntı içindeyken (darlıkta),Tanrı’ya seslendiğini ve Tanrı’nın ona iyilikle cevap verdiğini dile getirir. Şofarın dar ucuyla insanoğlu Tanrı’nın yardımını dilerken, Tanrı cevabını; merhametini ve iyiliğini geniş ucunun enginliğiyle, cömertce ve dolu dolu veriyor.

Tarihte Şofar

Yahudi tarihinde, Tanah,Talmud ve Rabinik yazılarda şofardan bahsedilir. Roş Hodeş (ayın ilk günü)’nü ilan etmede, Roş Aşana ve Kipur’da, bayramları ilan etmede, kralların taç giyme törenlerinde, hatta bir ülkeye savaş ilan edildiğinde şofar çalındığı görülür. Kutsal Kitap’ta şofardan, Yeoşua kitabında da söz edilir. Yeoşua’nın, Tanrı’nın direktiflerini takip etmesi sonucu,  şofar eşliğinde Yeriho şehrinin surları düştüğünden bahsedilir. (Yeoşua 6:2-5 )

Tora’da Şofar

Kutsal Tora’nın birçok yerinde şofardan bahsedilir. Bunlardan bazıları:

1. Roş Aşana:

“Yedinci ayda, ayın biri, sizin için tatildir; kesik şofar sesi ile anımsamanın gerçekleşeceği bir bayramdır.”(Vayikra 23:24)

 “Yedinci ayda, ayın biri sizin için kutsal bir bayram olacaktır, hiçbir bayağı melaha yapmayın. Bu, sizin için kesik şofar sesi (çalma) günü olacaktır.” (Bamidbar 29:1)

2. YomKipur:

“Yedinci ayda, ayın onunda kesik şofar sesi duyuracaksın. Şofar (sesini) ülkenizin tümünde Onarım Günü’nde duyurmalısınız.”(Vayikra 25:9)

3. Tora’nın Alınışı:

“Bu kişiye el değmeyecek; çünkü taşlanacak ya da yere savrulacaktır. İster hayvan olsun, ister insan-yaşatılmayacaktır. Şofar sesi uzatıldığı zaman onların dağa çıkmalarına izin verilecektir.” (Şemot 19:13)

“Üçüncü günde, sabah olurken gök gürlemeleri ve şimşekler başladı. Dağın üzerinde yoğun bir bulut vardı ve son derece güçlü bir şofar sesi duyuluyordu.”(Şemot 19:16)

Şofarın sesi, gittikçe daha da güçleniyordu. Moşe konuştuğunda, Tanrı ona bir sesle cevap verecekti.”(Şemot 19:19)

Neden şofar çalınır?

12. yüzyılda yaşamış büyük Yahudi haham, doktor ve filozof Maimonides, çok önemli bir ana noktanın üzerinde durur: “Şofarı çalmamızın aslında tek bir sebebi vardır. Çünkü Tora böyle emreder. Bunu yapmamızın tek sebebi, Tanrı’nın böyle karar verip, bu kararı bize bildirmiş olmasıdır. Ancak yine de şofarın bir  ‘Uykunuzdan uyanın uyuyanlar! Davranışlarınızı inceleyin ve içtenlikle Tanrı’ya dönün’çağrısı olduğu kesindir.”

Bunun yanında neden şofar çalındığı hakkında sembolik sebepler,10. yüzyılda yaşamış bilge Rav Saadya Gaon tarafından on madde olarak derlenmiştir:

1. Şofar sesi, kralın taç giyme törenini ilan eden trompet sesleri gibidir. Roş Aşana, insanın yaratıldığı ve dünyanın kuruluşunun tamamlandığı gün olduğu için, dünyanın doğum gün olarak kabul edilir. Bu günde, İsrailoğulları, Tanrı’yı tüm evrenin Hakimi, Kralı olarak taçlandırır, ve şofar sesiyle bunu tüm dünyaya ilan eder.

2. Şofar, davranışların gözden geçirilmesini ve Tanrı’ya dönülmesini hatırlatır. Tanrı, içtenlikle pişman olan kişileri her zaman affeder. Bu yüzden, ‘10 Pişmanlık Günü’nün ilki olan Roş Aşana’da şofar çalınır.

3. Şofar sesi, Sina Dağı’nda Tora verilirken duyulan şofar seslerini anımsatır ve Tanrı’ya dönmeyi hedefleyen pişmanlık gününde Tora, bir anlamda yeniden kabul edilir.

4. Şofar, peygamberlerin, günah işleyen İsrailoğulları’nı uyaran sesine benzetilir. Şofar sesiyle, kişi, Teşuva yapıp Tanrı’nın merhametine sığınma isteği duyar.

5. Şofar’ın ağlamayı andıran sesi,  kutsal mabed Bet Amigdaş’ın yıkılışını hatırlatır ve kişi, tekrar Bet Amigdaş’ın kurulacağı kurtuluş gününün bir an önce gelmesi için Tanrı’ya döner ve dua eder.

6. Koçboynuzundan yapılan şofar, AkeidaYitshak Peygamber tam kurban edileceği sırada, onun yerine kurban edilmek üzere Tanrı tarafından yollanan koçu sembolize eder. İsrailoğulları’nın Tanrı’ya olan sevgisinin ve sadakatinin, Tanrı’nın isteği doğrultusunda tek çocuğunu kurban etmeye hazır olan Abraham Peygamber gibi olması gerektiğini vurgular.

Ayrıca, bu şekilde Tanrı’nın da Abraham ve Yitshak peygamberlerin fedakarlıklarını hatırlayarak, onların çocuklarına merhamet etmesi içi yalvarılır.

7.Şofar, kişiyi alçak gönüllü olmaya davet eder. Tanrı’nın Yüceliği her zaman, her yerde ve her zamanda vardı ve varolmaya devam edecektir.

8.Yom Kipur’da da Tanrı’nın hâkimiyetini ilan eden şofar çalınacaktır. Şofar sesleri, İsrailoğulları’nın bu yargı gününe davranışları ve Tanrı’ya dönüş yaparak hazırlanmaları için uyarır.

9.Şofar sesi, Mesih geldiği zaman tüm Yahudiler’in kendi topraklarında toplanıp kurtulacağına, özgürlük ve barış içinde yaşayacaklarına dair Tanrı’ya olan derin inancı ve ümidi simgeler.

10.Mesih zamanında, tüm milletler Tanrı’nın tek olduğunu kabul ettiklerinde, kurtuluş zamanı geldiğinde, ‘Büyük şofar’ çalınacaktır.

Tanrı’nın nefesi

“Tanrı, adamı toprağın tozundan şekillendirdi ve burun deliklerine bir yaşam nefesi üfledi. İnsan böylece yaşayan bir canlı haline geldi.” (Bereşit 2:7)

İnsan, ancak Tanrı’nın ona üflediği nefesten sonra; yaşayan, fiziksel ve spiritüel özelliklere sahip bilinçli bir varlık haline geldi. Maddi ve manevi dünyayı birleştiren şofar da, insanın yaratıldığı Roş Aşana günü, bu ilk nefes, ilahi yaşam nefesinin anısına çalınır.

Moşe Peygamber’den itibaren, dilden dile aktarılan ve Tora’nın satırarası yorumlarını içeren Midraş’a göre, Sina’da Tora verilirken çalınan şofar, Yitshak kurban edilecekken inen koçun sol boynuzuyla çalınmıştı. Aynı koçun sağ boynuzu ile çalınacak olan şofar, Mesih’in gelişini ilan etmek için, hiç görülmemiş bir güçle çalacaktır.

Şofar Hakkında

1. Şofar, kendinden eğimli (kıvrık),ve mükemmel olmalıdır, üzerinde hiçbir çatlak, yapıştırma veya yama bulunmamalıdır.

2. Şofar çalan kişi; Tokea’nın, davranışları ve yaşam tarzı ile cemaatte saygı duyulan bir kişi, olması gerekir.

3. Şofar, güneşin doğuşundan batışına kadar çalınabilir.

4. Şofar sesini dinlemek, Tora’nın “Taase-Yap” şeklindeki 248 emrinden biridir.

5.  Roş Aşana’nın her iki gününde(Şabat hariç) çalınan 100 Şofar Sesi, her Yahudi’nin her gün söylemekle yükümlü olduğu 100 Beraha-Şükür duası’na eşittir.

Şofarın farklı sesleri

TEKİA: Düz ve uzun bir ses. Tanrı’nın evrenin kralı olduğunun ilanıdır.

ŞEVARİM: Orta uzunlukta üç ses. Yahudiler’in kalbinin pişmanlıkla ağlamasını simgeler.

TERUA: Birbirini izleyen kısa ve güçlü on ses. Saat alarmı gibi uyuyan maneviyatımızı uyandırır.

Önemli Not:

Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amaçlıdır. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için Dualar ve Uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.