Neşeli, eğlenceli, festival gibi bir bayram PURİM

Yahudilerin en neşeli ve en eğlenceli bayramlarından biri olan Purim’de, eski Pers İmparatorluğu zamanında, tüm Yahudileri bir gün içinde yok ederek soykırım planları yapan başvezir Aman’ın Yahudilerin Tanrı’ya olan derin inançları sayesinde başarısızlığa uğraması ve bu şekilde Yahudi milletinin kurtuluşu, coşkuyla kutlanır.

Purim’in Hikâyesi

MÖ 4. yüzyılda, Kral Ahaşveroş, Pers İmparatorluğu’nun başkenti Şuşan’da, Hindistan’dan Etiyopya’ya kadar uzanan 127 ülkeye hükmediyordu. Ahaşveroş, Kraliçe Vaşti bir gün kendisine direnince öfkelenerek onu saraydan uzaklaştırdı. Yeni Kraliçe seçimlerini Şuşan’daki Yahudilerin lideri olan büyük haham Mordehay’ın kuzini Ester (Adasa) kazandı ama Yahudi kimliğini kimseye açıklamadı.

Kralın kapı görevlisi olan Mordehay, bir gün iki muhafızın, krala suikast planladıklarını duyarak bunu Ester’e bildirdi. Ester de planı, Mordehay adına Ahaşveroş’a iletti, hainler asıldı ve olay kayıtlara geçti.

Kralın başveziri, Amalek soyundan gelen Aman, yolda yürürken, herkesin onun önünde eğilmesini istiyordu. Bu emre, Mordehay dışında herkes uydu. Aman, nefretle, Mordehay’ı, lideri olduğu tüm Yahudi halkıyla birlikte, tamamen yok etmeye karar verdi. Yahudi halkını hangi gün yok edeceğine karar vermek için bir kura çekti ve 13 Adar tarihi çıktı. Aman, Yahudileri, “Kralın kurallarını dikkate almayarak kendi kuralları ile yaşayan, krallık için tehlikeli bir millet” olarak tanıtıp, Ahaşveroş’u iyice doldurarak yapacakları için izin kopardı. Krallıktaki tüm Yahudilerin 13 Adar günü yok edileceği emrini ülkenin her tarafına yolladı. Mordehay, hükmü duyunca Yahudileri, yanlış davranışlarından vazgeçip Tora’ya uygun yaşamaları konusunda uyardı. Yahudiler, tarih boyunca tehlikede olduklarını hissettikleri her zaman yaptıkları gibi, oruç tutup, Tanrı’ya, kendilerini kurtarması için dua ettiler. Mordehay, bu arada Ester’e haber yollatıp, kralı mutlaka bu kararından vazgeçirmesi gerektiğini, belki de “Tanrı’nın, Ester’i, bu görev için kraliçelik konumuna getirmiş olduğu”nu anlattı. Bunun üzerine Ester, tüm Yahudi halkının, kendisiyle birlikte, üç gün boyunca oruç tutmasını ve dua etmesini, bunun sonunda kralın huzuruna çıkacağını söyledi. Üç günün sonunda Ester, kralın huzuruna çıktı ve Kral ile Aman’ı kendi düzenlediği ziyafetlere davet etti. 

İkinci ziyafet sırasında kral,  dileğinin ne olduğunu sorunca, Ester, kraldan sevgili halkını yok edilmekten kurtarmasını istedi Bu şekilde, dönen entrikaları öğrenen Kral, Aman’ı darağacında astırdı. Mordehay ile Ester, yeni bir kararname çıkararak,  Aman’ın tüm Yahudileri yok etmeyi planladığı 13 Adar gününde, Yahudilerin kendilerini savunabileceklerini ve savaşabileceklerini bildirdiler. 13 Adar günü, Yahudiler, kendilerini savunmak için bir araya geldiler ve onları öldürmek isteyen düşmanlarını yenilgiye uğrattılar.14 Adar’da da zaferlerini kutladılar. Başkent Şuşan’da ise savaş ve zafer 14 Adar’da gerçekleşti, Purim kutlamaları da 15 Adar’da yapıldı. Bu sebeple 15 Adar, Purim Şuşan-Şuşan’ın Purim’i olarak anılır.

Ester Orucu bu yıl 25 Şubat Perşembe

Ester Orucu, 25 Şubat Perşembe sabahı, gün ağarmadan başlayıp, aynı akşam saat 18.15’de sona eriyor.

Ester, halkını Aman’ın soykırım planlarından kurtarmak istiyordu. Fakat çağrılmadan kralın huzuruna çıkarsa, bunu canıyla ödeyebileceğinin de farkındaydı. Bu yüzden, kuzeni haham Mordehay’dan, tüm Yahudi halkının kendisiyle birlikte üç gün boyunca oruç tutup dua etmelerini istedi. 3 günün sonunda kralın huzuruna çıkacaktı. Bu orucun tutulmasını Ester istediği için, ‘Ester Orucu’ adıyla anılır. Halk arasında yaygın, ama YANLIŞ bir inanış da; bu orucu sadece adı Ester olanların tutması gerektiğidir.

Hamile, süt veren kadınlar hariç, sağlıklı ve bar/bat mitzvasını yapmış her Yahudi, Ester Orucu’nu tutmakla yükümlüdür. 13 Adar günü tutulması gereken Ester orucu, bu yıl olduğu gibi, Purim’in Pazar gününe rastlaması durumunda, bir önceki Perşembe günü tutulur. Ester Orucu’nda, bir gece önce; (bu yıl 24 Şubat akşamı), yatana kadar yemek, içmek serbesttir.

Purim’de ne yapılır?

 

Zeher Lemahatsit Aşekel-Yarım Şekelin Anısına

Bet-Amikdaş döneminde, Adar ayı boyunca tapınağa bağış amacıyla, 20 yaşını geçmiş her kişiden, yarım şekel bağış toplanırdı. Bu şekilde nüfus sayımı da yapılmış olurdu. Günümüzde, Adar ayının başlangıcından, Purim’de Megila Ester’in okunmasına kadarki zaman sürecinde, ailedeki her birey için, yarım gümüş şekel değerinde bir bağış yapılır.

Ester Orucu

13 Adar günü, (Purim’in Pazar gününe rastlaması durumunda bir önceki Perşembe günü) tutulan oruç, ‘Ester Orucu’ adıyla anılır. Sağlıklı ve bar/bat-mitzvasını yapmış her Yahudi, bu orucu tutmakla yükümlüdür. Veadar ayı olduğu zaman (13.ay), oruç 13 Veadar’da tutulur.

Şabat Zahor-Hatırlama

Purim’den önceki şabat, ‘Şabat Zahor’ dur. İsrailoğullarının tarih boyu düşmanı olan Amalek’in soyundan gelen Aman, Purim’de yenilgiye uğratılmıştı. Purim’den önceki Şabat günü, dualara ve günün peraşasına ek olarak Devarim kitabından, Amalek’in yaptıklarının hiçbir zaman unutulmaması gerektiği bölüm eklenir. (Devarim 25:17-19)

 Megilat Ester

Megilat Ester, Purim olaylarının, bizzat kahramanları Ester ve Mordehay tarafından anlatıldığı deri parşömen üzerine yazılmış kitabıdır. Kadın erkek herkes Megila’yı okumak/dinlemekle yükümlüdür. Megila, bayram boyunca iki kere okunur: Purim’in başladığı gece 13 Adar –bu yıl 27 Şubat Cumartesi akşamı Arvit duasından sonra ve Purim günü– bu yıl 28 Şubat Pazar sabahı.

Megila okunurken, kötü kalpli Aman’ın adı her geçtiğinde, sinagogdaki çocuklar ellerindeki ‘kaynana zırıltısı’ oyuncaklarını çevirerek, yetişkinler ise ayaklarını yere vurarak, protesto şeklinde bol gürültü çıkarırlar.

Mişloah Manot- Öğün Yollamak

Purim’de bir arkadaşımıza, pişirme/uğraşma gerektirmeyecek, yemeye hazır, iki çeşit yiyecek yollanır.

Matanot Laevyonim- İhtiyaç Kişilerine Hediye

Purim’de en az iki fakire yiyecek/içecek/giyecek veya para olarak hediye gönderilir.

Seudat Purim-Purim Ziyafeti

Seudat Purim, Adar ayının 14.günü başlayıp, 15 Adar’a kadar uzanabilen neşeli, keyifli, bol şarap içilmesi makbul olan bir ziyafet ve kutlamadır. Megila’nın genelinde Purim mucizesi ziyafetler ve davetler arasında gerçekleştiği için, hahamlar bu günde törensel bir ziyafet yapılmasını öngörmüşlerdir.

Dua

Purim’de, Amida duasına ve Birkat Amazon’a (yemekten sonra söylenen şükür duası), Aman’ın Yahudiler’i yok etmek isterken Tanrı’nın bizi kurtarıp onları kendi kazdıkları kuyuya nasıl düşürdüğünü anlatan “Al Anisim” bölümü eklenir.

Purim Kutlamaları

Purim’de eğlenceli ve yarışmalı kıyafet partileri düzenlenir. Kıyafet değişikliğinin sebebi, bir yoruma göre, Purim mucizelerinin diğer mucizelere göre farklı özellikler taşımasından kaynaklanıyor. Bir mucize olduğu barizdir, ama Tanrı’nın bu mucizelerdeki Eli ‘gizli’ olarak yer alır. Megila’nın hiçbir yerinde Tanrı’nın Adı’na rastlanmaz ve her şey doğal gibi görünen bir planın parçasıdır. Bunu hatırlamak için, kostümlerimizin arkasına “gizleniriz”.

Purim’de kırmızı beyaz renkte ve çeşitli şekillerde yapılan ‘Mavlaç’ şekeri yenir, çocuklara bayram harçlığı verilir, “Aman’ın kulakları” adı verilen bir çeşit tatlı hazırlanır.

Diğer Purimler

Yahudi kaynaklarından Midraş’a göre, eğer insan herhangi bir mucizeye tanık olmuşsa, o günü Purim ilan edebilir. Bu şekilde, tarihte Yahudilerin çeşitli eziyetlerden ve kötülüklerden kurtulmalarını kutlayan Purimlere rastlarız. Tiberias Purimi, Vincenz Purimi, Rodos Purimi, Bağdat Purimi, Ancona Purimi gibi.