YAHUDİLİKTE TEMEL KAVRAMLAR/ MENORA - 2

Yusuf BESALEL Kavram
22 Temmuz 2009 Çarşamba

Yeruşalayim’in, 70 yılında Romalılar’ın fethi sırasında yıkılması ile beraber, Menora ile ilgili izler ortadan kaybolmuştur. Romalılar, Menora’yı zaferlerinin bir işareti olarak Roma’da teşhir etmişlerdir. Günümüze dek bu gösteri, Titus Takı’nda bir taş röliyef şeklinde yer almıştır. Bu yontuda görülen Menora’nın üst bölümleri Mişkan ve Bet Amikdaş ile ilgili Menora tariflerine uymaktadır. Ancak alt bölümleri Yahudi geleneğine uygun inşa tarzını yansıtmamaktadır.

Menora, eski zamanlardan beri mozaik zeminlerde, duvarlarda, sinagog dekorasyonunda, mezarlıklarıda; cam, seramik veya madeni araç gereçte kullanılan dekoratif bir motifti. Ayrıca Yahudi isyancıların ve Zelotlar’ın sığındığı mağaralarda da bu simge duvarlara işlenmiştir. Nesiller boyunca yedi kollu Menora’ya çeşitli anlamlar yakıştırılmıştır. Menora, Yahudi halkı tarafından sürgünün büyük efsanesini ve manevi kurtuluşun umudunu temsil eden merkezi ve sürekli bir simge olarak kabul edilmiştir. Sanatta Menora, Tora’daki ayrıntılı tarif ile uyum halindedir. Bazen de mecazi anlamlar taşırcasına tabanı yayılmış, kenarlarında kuşlar olan bir şekil alır. Kabala, Menora’nın mistik anlamlarına yer verir. Talmud’un bilgeleri, Bet - Amikdaş’ta bulunan Menora’nın aynısının yapılmasını yasaklamışlardır. Bu yasaklamada tamamen altından yapılmış bir Menora’nın imalatının men edilmesi de yer almaktadır. Zaman içinde Menora’ya verilen önem değişiklikler göstermiştir.

Örneğin Emansipasyon ile birlikte; Orta ve Batı Avrupa Yahudileri, Bet Amikdaş’la ilgili olan ve uluslararası felsefeleriyle çakışan Menora’nın kullanımını azalttılar. Bunlar, 19’uncu yüzyılda Yahudilik simgesi olarak daha ziyade Magen David’i ve On Emir tabletlerini daha uygun görmüşler ve bunlarla Yahudiliğin tüm insanlığa daha uygun mesajlar iletebileceğine inanmışlardır. 20’inci yüzyılın başlarında Siyonist hareketin gelişmesi ve Erets Yisrael’de arkeolojik buluntuların ortaya çıkması ile beraber, Menora’nın merkezi bir Yahudilik simgesi olarak kullanılması konusunda ilgi artmış ve Menora, Yahudi örgütler ve Siyonist sanatçıların kullanım sahasına girmiştir. Örneğin 1906’da Kudüs’te kurulan Bezalel Akademisi, Menora’yı Yahudilik simgelerine entegre etmeyi teşvik etmiştir. İsrail Devleti’nin kurulmasıyla beraber, Devlet’in resmi amblemi yedi kollu Menora’nın üzerinde teksif olmuştur. Roma’daki Titus Takı’nın üzerinde işlenmiş Menora yontusuna tekabül eden bu Menora dizaynı, yeni ulusal olguyu ve geçmişteki yıkım ve sürgünün antitezini simgelemektedir. Kudüs’teki İsrail Parlamentosu’nun önünde bronz bir menora bulunur. Menora’nın birçok simgesel anlamının başında Devamlı Işık bulunmaktadır. Tanrı yeri ve göğü yarattıktan sonra “Işık olsun” demiştir. Bu ışık,  evrenin, ruhların ve bilimin aydınlığını da simgeler.

devam edecek...

Kaynakça: “Yahudilik  Ansiklopedisi”, Cilt I, II, III Yusuf Besalel