Kualo troko? kualo kedo -3

Coya DELEVİ Judeo-Espanyol
7 Nisan 2010 Çarşamba

Las semanas pasadas vijitimos syertas patiseriyas, nombrimos las ke oy no egzisten. Por egzempyo, no se si los de una syerta edad se akodran del “orniko” (asigun lo yamavamos) de Tepebaşı ke aziya milföyes delisyozos. Deviya ser ande se topa el Otel Etap. Serka de ayi, las muchachas mos plaziya tambien tomar un te en “Tilla”... Mos fuimos a Galata i merkimos uga, dulse blanko i masapan para Pesah...

Oy, kon nostaljiya mos vamos akodrar de las bozes de muestras vyejas maales... En la ke bivi yo antes 60+ anyos, komo aviya ospitales, se remarkava un syerto trafiko de ambulansas. No me akodro aver visto munchos taksis o otos privados. Deviya ser lukso para akeya epoka!. No sintiyamos muncho klaksones o sirenas komo sintimos oy. Era diya entero otro djenero de trafiko: vendedores ambulantes...

Teniyamos el “sütchü” vendyendo leche en resipyentes “güğümes” briyando komo espejos. La leche no era estirilizada i komo no teniyamos buzyeras, deviyamos buyirla de vista. Ke paparas!! oyimos de muestras madres por aver deshado tasheyar la leche i enchular el orno. A la madrugada pasava el “Ekmekchi Baba”, Halil Ağa ke yamavamos “Halila”!! Aryento de kashikas de tavla, en kada un lado del azniko, mos trayiya el pan fresko. Mi madre echava por la ventana el sesto atado kon kuedra i una tovajika de pranso para pozar los panes. Fin de semana pagavamos, sola koza ke mi padre acheto de merkar fiado.

Las demanyanas aviya un trafiko “muzikal”! intenso de vendedores en la maale, kada uno kon su melodiya!! partikolar. El vendedor de trapas, ken no se lo akodra?... Anyos despues lo sinti en Nişantaş traendomos la nostaljiya de la Kula. Los vendedores de legumbres... Unos eran mas favorizados i teniyan aznikos (o kavayo??). Mi padre diziya ke eran “zarzavatchis”Arnavut (Albanezos). Otra boz familyar, la de los vendedores de peshkado. Komo mos puedemos olvidar de los “yoğurtchus” ke  kontinuaron asta antes unos kuantos anyos. Los vendedores de “boza” o de “salep”, las noches de invyerno tambien puede ser ke estan kontinuando en syertas maales de Estambol. Entonses munchas de estas bozes kedaron en muestros rekuerdos.

El diya en avansando, pasavan “palyoruhadjis” (eskici), “estanyadores” (kalaycı), “tenekedji”, “muslukchi” i zinganas gritando “arenadji, arena varrrr.” Me kero akodrar ke nekocheras de kaza, empleavan esta arena para fregar kalderas! Otruna koza ke me akodri... Echavan siniza al dip del “kalderon” ande buyiyan el lavado blanko... Era dayinda la epoka ke no konosiyamos  las makinas de lavar, ke despues nombrimos pompozamente “lesivozas”!. Los mansevos de agora ni se pudriyan imajinar una vida sin buzyera o lesivoza!! No kero avlar de T.V ni de komputer! Muestra  jenerasyon  deve ser espesyal, porke alkansimos a profitar de la teknolojiya aktuala, todo en konosyendo lo ke nombri mas ariva.

Avlaremos del sistema frekuente de “semanaderos” vendyendo fiado prodoktos de tekstil ets.. Kon una valizika, ivan de kaza en kaza para vender o arrekavdar, de semana a semana, unos, dos entre eyos tenyendo una butikita. Kaji todos eran djudios i teniyan buena kliantela. Portanto en muestra kaza no los pudiyash enkontrar!.. Porke mi papa ya estava en la plasa de tekstil. En desparte no le plaziya merkar fiado. Uzava dizir: “Yo gasto asigun lo ke tengo en aldikera, por no enkontrar sorprezas fin de mez”...

Este sistema no desparesyo kompletamente, malgrado el intenso empleo de kartas de kredi, i de la propagasyon de vendidad kon “taksit”... byervo ke me izo akodrar de mi kerida madre. Se tresaliya de meldar los romansos “feuilleton”, los arrekojiya para meldarlos todos en una. Asigun eya no era keyf de meldarlos uno a uno kon “taksit”!!. Keridos lektores, otra una vez izimos un chiko viyaje al pasado... Es verdad ke, si la manseves se mantiene de esperansas, la vejes solo de rekuerdos...