YAHUDİLİKTE TEMEL KAVRAMLAR > MİZAH -2

Yusuf BESALEL Kavram
25 Şubat 2009 Çarşamba

Bu arada Amerikan Yahudi mizahının kendinden nefret eden bir tutumu olduğu hakkında yanlış bir anlama da mevcuttur. Freud, birçok Yahudi fıkrasındaki özeleştiriyi teşhis ederek bu konuda ilk ciddi araştırmayı yapan kişilerdendir. Bu görüşe göre Yahudiler, etraflarındaki tacize özeleştiriyle tepki göstermişlerdir. Öte yandan Yahudi mizahı, bir yerde kendini eleştirmeyi bilen ve herşeyi sunulduğu gibi kabullenmeye karşı arzusuz olan Yahudi felsefesinin izdüşümüdür. Ayrıca antisemitizmin nispeten az olduğu ABD’de bu tür özeleştiri içeren mizahın ansitemitlere malzeme sağlayacağı iddia edilmişse de; bu mizahın Yahudiler’in dışındaki topluma da yönelik eleştiriler içerdiği de tenkit konusu olabilmektedir.

Diğer önemli bir husus da, çağdaş Yahudi komedyenlerinin genel olarak bütün topluma seslenmeleridir. Geleneksel Yahudi mizahında olduğu gibi artık Yidişçe sağlanan ve Yahudiler’e özgü gizlilik ortadan kalkmıştır.

Amerika’da Yahudi mizahı: Amerikan Yahudi mizahını tanımlamaktaki güçlük, aslında yalnız Yahudiler’in haricindeki toplumun değil; Amerikalı Yahudiler’in de bu mizahı tanımaktaki isteksizliğinden doğmaktadır. Esasen Amerikalı Yahudi mizahçıları, kendilerini Amerika’nın bir parçası olarak algılamakta ve Amerika’daki Yahudilik’te Yidişçe konuşan bir kültür, yapay görünmektedir. Amerikan Yahudi mizahı, 19. yüzyıl kökenleriyle fazla bir benzerlik gösterememektedir: 19. yüzyıl mizahı, kollektif ve anonim bir şuurdan kaynaklanmış; 20. yüzyılınkinin oluşmasında Amerika’nın sağladığı konferanslar, sinema, radyo, kitaplar, gazeteler, dergiler gibi medya olanakları etkili olmuştur. Ayrıca Yidişçe’nin kendine özgü güldürü niteliği de devre dışı kalmıştır. Buna rağmen bu yeni mizah pek popülerdir. Birçok Yahudi, Talmud’un bir sayfasını okuyup anlayamasa da; en özümlenmiş olanları dahi bu tür mizahla ilgilenmektedir. Ayrıca Yahudi mizahı, Amerikan mizahında ağırlıklı bir öğe oluşturmaktadır. Yüzlerce meydana çıkmamış radyo ve TV komedi yazarı ve prodüktörünün haricinde, son yıllarda tespit edilen bir ön listede yeralan 120 dolaylarındaki Amerikan Yahudisi mizahçısı arasında aşağıdakiler sıralanabilir: Woody Allen, Phil Baker, Jack Benny, Mel Brooks, George Burns, Abe Burrows, Sid Caesar, Eddie Cantor, Al Capp, Myron Coen, Rube Goldberg, Harry Golden, Goldie Hawn, Mickey Katz, Danny Kaye, Alan King, Sam Levenson, Jerry Lewis, Marx Kardeşler, Bette Middler, Henry Morgan, Philip Roth, Allan Sherman, Gerald Sussman, Ira Wallach, Henry Youngman, vb...

devam edecek...

Kaynakça: “Yahudilik  Ansiklopedisi”, Cilt I, II, III Yusuf Besalel