Uz. Dr. Sema Targıt*
Uyku çevreye yanıt vermekten ve algılamadan giderek uzaklaşmayla karakterize ancak geri dönüşümü olan bir davranıştır. Gerçekte uyku, fizyolojik ve davranışsal süreçlerin kompleks bir karışımıdır.
Uykunun içinde iki farklı durum söz konusudur: Hızlı göz hareketlerinin olmadığı NREM (Non –Rapid-Eye Movement) ve hızlı göz hareketlerinin olduğu REM (Rapid-Eye Movement) uyku bölümleri…
Bu farklılık tüm memelilerde ve kuşlarda olup birbirinden ve uyanıklıktan kesin sınırlarla ayrılmaktadır.
REM uykusunda mental aktivite, rüyayla kendisini gösterir. Bu safhada uyanıldığı zaman rüyaların yüzde 80’ninin hatırlandığı gösterilmiştir.
REM uykusu paralitik (hareketsiz) bir bedende yüksek derecede aktive olmuş bir beyin olarak tanımlanabilir.
Uykunun başlangıcı normal koşullarda ve normal insanda NREM iledir.
İnsan uykusunun bu temel prensibi: Patolojik uyku normal uyku ayrımında çok önemli ve güvenilir bulgular içerir.
Uykuyla ilgili genellemeler yapılabilir:
-Uyku NREM ile başlar.
-Yaklaşık 90 dakikada bir NREM-REM uykusu birbirini takip eder.
-Yavaş dalga uykusu gecenin ilk 1/3’ünde egemendir ve uyku öncesi uyanıklık süresiyle ilişkilidir.
-Gecenin son 1/3’ünde ise REM uykusu hakimdir.
-Gecenin içindeki uyanıklık süresi toplam uyku periyodunun yüzde 5’inde azdır.
-Uykuda NREM 1 yüzde 2-5
NREM 2 yüzde 45-55
NREM 3 yüzde 3-8 NREM yüzde 75-80
NREM 4 yüzde 10-15
REM yüzde 20-25 Paylar şeklinde görülür.
Uyku evrelerinin dağılımını etkileyen faktörler:
1-YAŞ
Yeni doğan döneminde uyanıklıktan uykuya geçişte çoğu zaman REM uykusu görülür. NREM-REM değişimleri 50-60 dakikadır.
Yoğun bir noktürnal (gece) uyku görülmez.
2-6 ayda NREM EEG özellikleri gelişir ve sonrasında NREM 3 VE 4 özellikleri görülen yavaş dalga uykusu belirgin hale gelir.
Küçük çocuklarda yavaş dalga uykusu maksimum düzeyde olup yaşla birlikte azalır.
Gerek kalite ve gerekse kantite olarak erişkinden çok farklı bir yavaş dalga uykusuna sahiptirler. Örneğin: Gece ilk 1/3’ünde çocukları uyandırmak çok zordur.
2.Ekadda yavaş dalga uykusu yüzde 40 azalır.
60 yaşından sonra değişkenlik çok olmaz.
Kadınlarda erkeklere göre yavaş dalga uykusu biraz daha uzundur.
REM uykusunun yüzdesi sağlıklı yaşlılarda düşmeyebilir, bu oran entelektüel yaşam şartlarına bağlıdır.
Organik beyin bozuklukları olan yaşlılarda ise REM süresi belirgin oranda düşer.
Yaşlanmayla birlikte uyanma ve uyanıklık epizotları artar ve bunlar hatırlanmaz.
Yaşlılıkla birlikte uykuda bacak hareketleri ve solunum bozukluğu artar ve bunlarda uyanmaları arttırır.
Özetle uyku tipik olarak uzanmış, hareketsiz, gözler kapalı ve diğer bahsedilen göstergelerin de uykuyu işaret ettiği bir tablodur.
*Nöroloji Uzmanı Or Ahayim Hastanesi
